Ο παγκόσμιος εμπορικός πόλεμος που ξεκίνησε ο Τραμπ έχει ήδη εξελιχθεί σε έναν πόλεμο μεταξύ των δύο μεγάλων δυνάμεων της παγκόσμιας οικονομίας, των ΗΠΑ και της Κίνας. Ο Τραμπ πιστεύει ότι κινούμενος πολύ επιθετικά με τους δασμούς θα εκφοβίσει την Κίνα να δεχθεί μια επωφελή για την ΗΠΑ συμφωνία. Ωστόσο, δεν έχει υπολογίσει σωστά τα δυνατά σημεία της Κίνας, ούτε τις αδυναμίες των ΗΠΑ.
Είναι γεγονός ότι η κινεζική οικονομία θα δεχθεί σοβαρό πλήγμα από τον εμπορικό πόλεμο. Οι ΗΠΑ είναι η μεγαλύτερη αγορά της. Επομένως, έχει ένα πολύ ισχυρό κίνητρο να διαπραγματευτεί με τον Τραμπ, να κάνει παραχωρήσεις και να καταλήξει σε συμφωνία. Αλλά δεν θα παραδοθεί άνευ όρων στις απαιτήσεις του τελευταίου.
Ενώ οι δασμοί είναι ένα σοβαρό πρόβλημα για την Κίνα, η τελευταία προετοιμαζόταν εδώ και καιρό για το ενδεχόμενο ενός τέτοιου εμπορικού πολέμου. Για τις ΗΠΑ ωστόσο, δεν υπάρχει εναλλακτική λύση από τα κινέζικα προϊόντα τα οποία είναι πολύ φθηνά και ταυτόχρονα υψηλής ποιότητας. Η τεχνογνωσία, η τεχνολογία, οι υποδομές και το εξειδικευμένο εργατικό δυναμικό της Κίνας σημαίνουν ότι απλώς δεν υπάρχει εναλλακτικός προμηθευτής, είτε τελικών καταναλωτικών ειδών όπως iPhone, είτε υλικών και εξαρτημάτων για τις βιομηχανίες.
Η απομάκρυνση των παραπάνω από την οικονομία των ΗΠΑ, θα προκαλούσε δυσβάσταχτη οικονομική ζημιά πολύ πριν πραγματοποιηθεί οποιαδήποτε αναγέννηση στην αμερικανική μεταποίηση. Αντί για νέα εργοστάσια και δουλειές, οι δασμοί θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε κλεισίματα επιχειρήσεων και αύξηση της ανεργίας. Το αντίθετο από τον επιδιωκόμενο στόχο του Τραμπ.
Η Κίνα, από την άλλη πλευρά, βρίσκεται αντιμέτωπη με την απώλεια της μεγαλύτερης αγοράς της σε μια εποχή που πλήττεται από χρόνια υπερπαραγωγή. Σε πολλούς κλάδους, η παραγωγική ικανότητα της Κίνας από μόνη της υπερβαίνει την παγκόσμια ζήτηση. Ο κόσμος πλημμυρίζει από κινεζικά εμπορεύματα που απειλούν να καταστρέψουν βιομηχανίες και θέσεις εργασίας όχι μόνο στην Αμερική, αλλά σε ολόκληρο το κόσμο.
Το χρέος και το εμπορικό έλλειμμα των ΗΠΑ
Το κράτος των ΗΠΑ έχει χρέος 36 τρισεκατομμυρίων δολαρίων, που είναι περίπου το 124 % του ΑΕΠ της. Είναι μακράν το μεγαλύτερο χρέος στον κόσμο. Αυτό το χρέος συνδέεται στενά με το τεράστιο εμπορικό έλλειμμα των ΗΠΑ. Και τα δύο είναι προϊόντα μείωσης της ανταγωνιστικότητας της τελευταίας στην παγκόσμια αγορά.
Επειδή η κατανάλωση των ΗΠΑ είναι τόσο υψηλή, σε σχέση με την παραγωγή της και με άλλες καπιταλιστικές οικονομίες, η αγορά των ΗΠΑ είναι η «νούμερο ένα» αγορά στον κόσμο. Οι ΗΠΑ έχουν επίσης τα κυρίαρχα χρηματοπιστωτικά μονοπώλια στον κόσμο και τις μεγαλύτερες κεφαλαιαγορές. Εδώ και πολλές δεκαετίες, το δολάριο είναι «αποθεματικό νόμισμα» του κόσμου, αντιπροσωπεύοντας ένα «ασφαλές καταφύγιο» για το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Αυτά τα πλεονεκτήματα έδωσαν στις ΗΠΑ το «υπερβολικό προνόμιο» να μπορεί να δανείζεται πολύ περισσότερα από όσα θα μπορούσε με πολύ χαμηλά επιτόκια. Μπόρεσε να εκμεταλλευτεί το καθεστώς ασφαλούς καταφυγίου για μεγάλο χρονικό διάστημα. Αλλά τα οικονομικά θεμέλια που στηρίζουν αυτό τον μηχανισμό είναι πλέον σαθρά.
Αυτό το «προνόμιο» είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με το τεράστιο εμπορικό έλλειμμα των ΗΠΑ. Οι ΗΠΑ έχουν ουσιαστικά δανειστεί από τις χώρες που τους πωλούν αγαθά (κυρίως την Κίνα) και χρησιμοποιούν αυτά τα δανεισμένα χρήματα για να αγοράσουν περισσότερα αγαθά από τις ίδιες χώρες. Αυτό είναι μη βιώσιμο μακροπρόθεσμα και αποτελεί κεντρική αντίφαση της παγκόσμιας οικονομίας.
Η κυριαρχία του δολαρίου και οι κίνδυνοι για τον αμερικανικό καπιταλισμό
Φαίνεται ότι αυτή ακριβώς η αντίφαση ήταν που έκανε τον Τραμπ να «παγώσει» τους δασμούς που ανακοίνωσε την «Ημέρα της Απελευθέρωσης». Η ανακοίνωση των δασμών οδήγησε σε φυγή κεφαλαίων από τις ΗΠΑ. Το παγκόσμιο κεφάλαιο, για πρώτη φορά μετά από πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα, δεν συρρέει προς την αμερικανική οικονομία, όπως συνέβαινε πάντα στο παρελθόν όταν οι καπιταλιστές αντιμετώπιζαν «ταραγμένα νερά», αλλά μακριά από αυτήν.
Επιπρόσθετα, η αξία του δολαρίου έπεσε. Ο Τραμπ μπορεί να επιθυμεί ένα ασθενέστερο δολάριο, γιατί αυτό θα έκανε τις αμερικανικές εξαγωγές φθηνότερες, και ως εκ τούτου θα ενίσχυε την αμερικανική παραγωγή. Αλλά την ίδια στιγμή δεν θέλει το δολάριο να χάσει την ιδιότητά του ως παγκόσμιου αποθεματικού νομίσματος.
Το δολάριο δεν επίκειται άμεσα να αντικατασταθεί από κάποιο άλλο νόμισμα ως το παγκόσμιο αποθεματικό. Αλλά μπορεί να βρίσκεται στα πρώτα στάδια μιας διαδικασίας απώλειας αυτής της θέσης του. Αν συμβεί κάτι τέτοιο, ο δανεισμός των ΗΠΑ θα γίνει πολύ πιο ακριβός. Εάν οι ΗΠΑ δεν μπορούν πλέον να δανείζονται με χαμηλά επιτόκια, θα αντιμετωπίσουν μια σοβαρή κρίση που θα τις φέρει αντιμέτωπες με την προοπτική της χρεοκοπίας.
Μια χρεοκοπία των ΗΠΑ θα πυροδοτούσε με τη σειρά της μια παγκόσμια κρίση που θα μπορούσε γρήγορα να εξελιχθεί σε νέα ύφεση και οι ΗΠΑ δεν θα είχαν πλέον τα χρηματοοικονομικά εργαλεία για να διασώσουν το χρηματοπιστωτικό σύστημα, όπως το 2008. Μια χρεοκοπία μπορεί να αποφευχθεί, αλλά τα μέσα για την αποφυγή της, όπως η εκτύπωση χρημάτων, θα είχαν τις δικές τους πολύ σοβαρές συνέπειες για τις ΗΠΑ και την παγκόσμια οικονομία, όπως ο τεράστιος πληθωρισμός και η κατάρρευση της εμπιστοσύνης στον αμερικάνικο καπιταλισμό.
Η μία αμερικανική κυβέρνηση μετά την άλλη, χρησιμοποίησαν και καταχράστηκαν τη θέση του δολαρίου επιβάλλοντας κυρώσεις σε όλους τους εχθρούς τους. Το πρόβλημα είναι ότι το μακροπρόθεσμο αποτέλεσμα της συνεχούς επιβολής κυρώσεων ως τιμωρίας είναι ότι τελικά ενθαρρύνει άλλες χώρες να αρχίσουν να ψάχνουν για εναλλακτικές λύσεις στο χρηματοπιστωτικό σύστημα των ΗΠΑ. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η Κίνα και η Ρωσία αναπτύσσουν εναλλακτικά χρηματοπιστωτικά μέσα.
Μια συμφωνία μεταξύ Κίνας και ΗΠΑ πιθανότατα θα επιτευχθεί τελικά, αφού διακυβεύονται πάρα πολλά για να μην γίνει. Αλλά οι ενέργειες του Τραμπ και η σχετική αδυναμία των ΗΠΑ σε αυτήν την συγκυρία έχουν κάνει πολύ πιο δύσκολο να βρεθεί ένας τρόπος για αυτή τη συμφωνία χωρίς να εμφανίζεται να υποχωρεί σημαντικά.
Αυξανόμενη λαϊκή οργή
Ο Τραμπ κέρδισε τις εκλογές επειδή εκμεταλλεύτηκε το μίσος των εργατικών και φτωχών λαϊκών μαζών στις ΗΠΑ για το κατεστημένο και το status quo. Ο Τραμπ ανήλθε στην εξουσία υποσχόμενος στην οργισμένη εργατική τάξη μια θεμελιώδη ρήξη με τις πολιτικές που οδήγησαν σ’ αυτή την κατάσταση.
Όταν η εργατική τάξη των ΗΠΑ δει ότι το πολυδιαφημισμένο πρόγραμμα «Πρώτα η Αμερική» σημαίνει όχι την επιστροφή καλοπληρωμένων θέσεων εργασίας και «μια νέα χρυσή εποχή της Αμερικής», αλλά είτε μια σοβαρή οικονομική κρίση. είτε μια ντροπιαστική συνθηκολόγηση με την Κίνα – ή κάποιο συνδυασμό των δύο – θα οργιστεί ακόμα περισσότερο. Το να σκεφτεί κανείς ότι απλώς θα το δεχτεί ήρεμα, σαν να ξυπνάει από μια μαζική αυταπάτη και μετά να επιστρέψει στους φιλελεύθερους υμνητές της «κανονικότητας», θα ήταν η μεγαλύτερη αυταπάτη.
Η παρακμή του αμερικανικού ιμπεριαλισμού και η βαθιά κρίση του καπιταλισμού θα οδηγήσουν την αμερικάνικη εργατική τάξη στο συμπέρασμα ότι πρέπει να αγωνιστεί για τα δικά της συμφέροντα. Τότε το σύνθημα «Πρώτα η Αμερική» θα αντικατασταθεί από το σύνθημα «Πρώτα η Εργατική Τάξη».
Βρισκόμαστε μπροστά στον σοβαρότερο εμπορικό πόλεμο από τη δεκαετία του 1930, αν όχι στον σοβαρότερο στην Ιστορία. Δεν αποτελεί ένδειξη της τρέλας του Τραμπ, αλλά του αδιεξόδου του καπιταλισμού. Ο κόσμος δεν είναι αρκετά μεγάλος για να χωρέσει τις ιμπεριαλιστικές φιλοδοξίες των ΗΠΑ και της Κίνας. Από πηγή ανάπτυξης για την παγκόσμια οικονομία, η μεταξύ τους σχέση έχει μετατραπεί τώρα σε απειλή για ολόκληρο το καπιταλιστικό σύστημα.
Ντάνιελ Μόρλεϊ
- Βρετανικό τμήμα Επαναστατικής Κομμουνιστικής Διεθνούς
Περίληψη άρθρου που δημοσιεύθηκε στην ιστοσελίδα marxist.com
Μετάφραση και επιμέλεια περίληψης: Αλέξανδρος Καραγκούνης