Ο πρώην επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Μάριο Ντράγκι εκπόνησε πρόσφατα μια αποκαλυπτική Έκθεση για την ΕΕ σχετικά με το «έλλειμμα της ευρωπαϊκής ανταγωνιστικότητας». Η Έκθεση του Ντράγκι καταλήγει ως εξής: «Η ΕΕ έχει μείνει πίσω σε σχέση με τις ΗΠΑ και την Κίνα». Υποστηρίζει ότι κάποτε η ΕΕ επωφελήθηκε ιδιαίτερα από το παγκόσμιο εμπόριο, αλλά σήμερα βρίσκεται σε έναν «άνισο παγκόσμιο ανταγωνισμό» στον οποίο πρέπει να προσαρμοστεί.
Ο Ντράγκι ισχυρίζεται ότι η ψηφιοποίηση, η «πράσινη ενέργεια» και οι εξοπλισμοί είναι οι τρεις κύριοι τομείς του μέλλοντος στους οποίους πρέπει τώρα να γίνουν επενδύσεις προκειμένου η ΕΕ να ανταποκριθεί στο διεθνή ανταγωνισμό με τους άλλους ιμπεριαλιστές. Για το σκοπό αυτό, υποστηρίζει ότι οι επενδύσεις σε σχέση με το ΑΕΠ πρέπει να αυξηθούν κατά 5 μονάδες, στο 27% του ΑΕΠ. Αυτό το ποσοστό αντιστοιχεί σε πρόσθετες δαπάνες 750-800 δισ. ευρώ ετησίως!
Δεδομένου ότι οι ιδιωτικές εταιρείες δεν μπορούν να επενδύσουν αυτά τα ποσά από μόνες τους, θα πρέπει να πραγματοποιηθεί ένα νέο «Σχέδιο Μάρσαλ», τέσσερις φορές μεγαλύτερο από εκείνο μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Σύμφωνα με τον Ντράγκι, τα υψηλότερα δημοσιονομικά ελλείμματα είναι αποδεκτά για τέτοιες επενδύσεις.
Εικόνα παρακμής
Ο Ντράγκι παρουσιάζει μια εικόνα παρακμής της ΕΕ τα τελευταία χρόνια: η μέση ετήσια οικονομική ανάπτυξη από το 2002 ήταν μόλις 1,4% στην ΕΕ, 2 % στις ΗΠΑ και 8,3 % στην Κίνα. Και πλέον όλοι οι παράγοντες που συνέβαλαν στην ανάπτυξη της ΕΕ αυτή την περίοδο, δηλαδή η ανάπτυξη του παγκόσμιου εμπορίου, η φθηνή ενέργεια από τη Ρωσία, οι χαμηλές στρατιωτικές δαπάνες, αποτελούν παρελθόν.
Η αύξηση της παραγωγικότητας της ευρωπαϊκής οικονομίας είναι μόλις 0,7 % ετησίως. Επιπρόσθετα οι ιδιωτικές επενδύσεις στην Ευρώπη έχουν μειωθεί δραστικά μετά την κρίση του 2008. Και στην Έκθεσή του ο Ντράγκι προειδοποιεί: εάν η αύξηση της παραγωγικότητας παραμείνει στα επίπεδα της περασμένης δεκαετίας, το ΑΕΠ της ΕΕ θα μείνει στάσιμο έως το 2050!
Γενικότερα, ένας συνδυασμός υψηλού δημόσιου χρέους, επίμονα «υψηλών» επιτοκίων και υψηλότερων δαπανών για επενδύσεις για την απαλλαγή από τα αέρια του θερμοκηπίου, την ψηφιοποίηση και τον στρατιωτικό επανεξοπλισμό, θα μπορούσε να πυροδοτήσει μια νέα κρίση δημόσιου χρέους, ακόμη και χωρίς νέες οικονομικές ή στρατιωτικές κρίσεις. Και ξέρουμε ότι αυτές οι κρίσεις είναι αναπόφευκτες.
Σύμφωνα με την Έκθεση Ντράγκι, οι μισές εταιρείες βλέπουν τις τιμές της ενέργειας στην Ευρώπη ως εμπόδιο στις επενδύσεις. Με βάση την ισχύουσα νομοθεσία της ΕΕ οι ενεργοβόροι τομείς παραγωγής (χημικά, μέταλλα, χαρτί) θα πρέπει να επενδύσουν 500 δισ. ευρώ τα επόμενα 15 χρόνια για να επιτύχουν τους νομικά προβλεπόμενους στόχους μείωσης του CO2. Επιπλέον, στον τομέα των μεταφορών, έως το 2050 θα πρέπει να επενδύονται ετησίως 100 δισ. ευρώ.
Η «πράσινες» τεχνολογίες θα μπορούσαν να καταστήσουν φθηνότερη την παραγωγή ενέργειας μακροπρόθεσμα και να δημιουργήσουν νέα καινοτόμα προϊόντα για την παγκόσμια αγορά. Ωστόσο, αυτό το σχέδιο υστερεί πάρα πολύ σε σχέση με την Κίνα, η οποία έχει πλέον αναλάβει ηγετικό ρόλο στην ανάπτυξη πολλών τέτοιων νέων τεχνολογιών. Μέχρι το 2030, η παραγωγή μπαταριών της Κίνας από μόνη της θα είναι σε θέση να καλύψει την παγκόσμια ζήτηση, ενώ η παραγωγή ηλιακών πάνελ εκτιμάται ότι θα φτάσει το διπλάσιο του επιπέδου της σημερινής παγκόσμιας κατανάλωσης!
Στρατιωτικοποίηση
Στην Έκθεσή του, ο Ντράγκι υποστηρίζει πως «η Ευρώπη βρίσκεται τώρα αντιμέτωπη με συμβατικό πόλεμο στα ανατολικά σύνορά της και με υβριδικό πόλεμο παντού, συμπεριλαμβανομένων επιθέσεων σε ενεργειακές υποδομές και τηλεπικοινωνίες και παρεμβάσεις στις δημοκρατικές διαδικασίες. Ταυτόχρονα, το στρατηγικό δόγμα των ΗΠΑ απομακρύνεται από την Ευρώπη και στρέφεται στον Ειρηνικό […] για να αντιμετωπίσει την απειλή από την Κίνα. Έτσι, η ανάγκη για επενδύσεις στην άμυνα αυξάνεται».
Η εξάρτηση από κρίσιμες πρώτες ύλες είναι ένα στρατηγικά «τρωτό σημείο» για την ΕΕ. Η πρόσβαση στις πρώτες ύλες και η δημιουργία μιας αλυσίδας εφοδιασμού για την παραγωγή σύγχρονων τσιπ είναι ένα κεντρικό ζήτημα. Η Κίνα έχει αποκτήσει σημαντικό έλεγχο στις πρώτες ύλες στην Αφρική. Η αδυναμία της Ευρώπης βρίσκεται στο ότι η προμήθεια πρώτων υλών επαφίεται στους ιδιώτες και στην αγορά. Ο Ντράγκι σκιαγραφεί το σχέδιό του με κλασικά ιμπεριαλιστικό τρόπο: «Η ΕΕ πρέπει να αναπτύξει μια γνήσια “εξωτερική οικονομική πολιτική” βασισμένη στην εξασφάλιση κρίσιμων πόρων».
Ο Ντράγκι παραθέτει στοιχεία που δείχνουν ότι, την επόμενη δεκαετία, οι αμυντικές δαπάνες μόνο στην ΕΕ θα πρέπει να αυξηθούν κατά 500 δισεκατομμύρια ευρώ! Ισχυρίζεται ότι η ΕΕ και τα κράτη μέλη της έχουν βασιστεί πάρα πολύ στις ΗΠΑ και έχουν παραμελήσει τις δικές τους στρατιωτικές δαπάνες. Επιπρόσθετα, καλεί τους ευρωπαίους ιμπεριαλιστές να επενδύσουν σε νέα όπλα και εξοπλισμούς: drones, υπερηχητικούς πυραύλους, ενεργειακά όπλα, στρατιωτική τεχνητή νοημοσύνη και διαστημικά όπλα!
Κλασικός Ιμπεριαλισμός
Η έκθεση του Ντράγκι δεν αντιπροσωπεύει τίποτα το προοδευτικό για τους εργαζόμενους ανθρώπους. Είναι μια πρόταση στρατηγικής προσαρμοσμένη συνειδητά στις τάσεις του σύγχρονου καπιταλισμού. Με τα λόγια ενός σοβαρού στρατηγού του κεφαλαίου, εκφράζει αυτά που είχε εξηγήσει ο Λένιν για το ανώτερο και τελευταίο στάδιο του καπιταλισμού, τον ιμπεριαλισμό, πριν από εκατό και πλέον χρόνια.
Ο Ντράγκι ουσιαστικά υποστηρίζει ότι μπορεί κανείς να αξιοποιήσει επικερδώς τη σύγχρονη τεχνολογία μόνο εάν ελέγχει την παγκόσμια αγορά. Αλλά αυτή η κυριαρχία πρέπει να τελικά να κατακτηθεί «αν χρειαστεί» με τη βία. Έτσι, το τεράστιο τεχνολογικό δυναμικό για την ικανοποίηση όλων των ανθρώπινων αναγκών –που θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί μόνο σε μια δημοκρατική, παγκόσμια σχεδιασμένη οικονομία– γίνεται στα στεγανά του εθνικού κράτους και της ατομικής ιδιοκτησίας, η κινητήρια δύναμη για μιλιταρισμό ενάντια σε άλλες ομάδες καπιταλιστών και έθνη-κράτη, και φυσικά ένα όπλο για επιθέσεις ενάντια στην εργατική τάξη.
Προς ένα κοινό ευρωπαϊκό κράτος;
Ο Ντράγκι υπογραμμίζει τις τάσεις που ενυπάρχουν στον καπιταλισμό, με αριθμούς, δεδομένα και γεγονότα. Η Έκθεσή του έχει σκοπό να κινητοποιήσει τις πολιτικές ελίτ να αντιμετωπίσουν επιθετικά τις προκλήσεις του ιμπεριαλιστικού ανταγωνισμού από τις ΗΠΑ και την Κίνα. Οι ιμπεριαλιστικές κατευθυντήριες αρχές της Έκθεσής του διαμορφώνουν ήδη την πολιτική στην Ευρώπη.
Όμως η προοπτική του Ντράγκι για ένα ενιαίο, συγκεντρωτικό ευρωπαϊκό κράτος, το οποίο είναι απαραίτητο για το σχέδιό του, δεν πρόκειται να υλοποιηθεί. Ο ευρωπαϊκός καπιταλισμός αποτελείται από ανταγωνιστικά καπιταλιστικά εθνικά κράτη. Πάνω στο έδαφος της κρίσης του καπιταλισμού η κυρίαρχη τάση δεν είναι η ενοποίηση, αλλά η διάλυση της ΕΕ.
Ο Ντράγκι ορθώς, ασφαλώς, δηλώνει ότι πολλά μικρά κράτη, συμπεριλαμβανομένης της Αυστρίας, είναι αμελητέα σε σύγκριση με τις μεγάλες δυνάμεις της ΕΕ και ότι τα συμφέροντά τους μπορούν να κάμπτονται από το Βερολίνο ή το Παρίσι. Αλλά όταν καλεί την Ευρώπη να δημιουργήσει μία ή δύο ευρωπαϊκές μεγάλες τράπεζες που θα μπορούσαν να γίνουν πολύ ανταγωνιστικές σε παγκόσμιο επίπεδο, τίθεται αμέσως το ερώτημα: ποιά από τις ευρωπαϊκές άρχουσες τάξεις, οι οποίες είναι αμοιβαία εχθρικές η μία στην άλλη, θα έλεγχε αυτές τις 2 τράπεζες τελικά; Ποια χώρα θα ελέγχει την ίδια την Ευρώπη: η Γερμανία, η Γαλλία ή κάποια άλλη χώρα;
Οι ενδοευρωπαϊκές αντιθέσεις δεν μπορούν να λυθούν ποτέ σε καπιταλιστική βάση. Ο αμερικάνικος ιμπεριαλισμός μπορεί να βρίσκεται σε φάση παρακμής. Η Κίνα επίσης αντιμετωπίζει όλο και μεγαλύτερα προβλήματα με μια γιγαντιαία κρίση υπερπαραγωγής. Μακροπρόθεσμα, ωστόσο, ο ευρωπαϊκός ιμπεριαλισμός θα τείνει μένει όλο και πιο πίσω συγκριτικά με τους ανταγωνιστές του, λόγω του κατακερματισμού του.
Σε παγκόσμια κλίμακα, η Ευρώπη είναι και θα παραμείνει μια «βαλκανοποιημένη» ήπειρος. Αυτή η οργανική αδυναμία του καπιταλισμού στην Ευρώπη θα δημιουργήσει ευκαιρίες στην εργατική τάξη για να ανατρέψει τις αστικές κυβερνήσεις που βρίσκονται στην εξουσία, να απαλλοτριώσει τους καπιταλιστές, να γκρεμίσει τα σύνορα και να εγκαθιδρύσει μια ειρηνική, δημοκρατικά σχεδιασμένη οικονομία, στο πλαίσιο των Ενωμένων Σοσιαλιστικών Πολιτειών της Ευρώπης.
Εμάνουελ Τομασέλι
Από την ιστοσελίδα IN DEFENCE OF MARXISM
Μετάφραση: Ηλίας Κυρούσης
