Το Νέο Αντικαπιταλιστικό Κόμμα (NPA) στη Γαλλία – που δημιουργήθηκε το 2009 από μέλη της διαλυμένης πλέον Επαναστατικής Κομμουνιστικής Λίγκας (LCR) με κύρια πρόθεση την ενοποίηση της άκρας Αριστεράς της Γαλλίας – ανακοίνωσε στο 5ο συνέδριό του τον Δεκέμβριο ότι θα υφίστατο διάσπαση, σε δύο ομάδες περίπου παρόμοιου μεγέθους.
Η διάσπαση του NPA δεν προκάλεσε μεγάλο ενδιαφέρον στις μάζες και δεν θα αλλάξει τίποτα στην ανάπτυξη της ταξικής πάλης. Ωστόσο, ένα στρώμα της νεολαίας και της εργατικής τάξης έβλεπε θετικά το «αντικαπιταλιστικό» προφίλ αυτής της οργάνωσης. Μερικοί άνθρωποι αναρωτιούνται αν το γεγονός αυτό είναι σημαντικό. Θα προσπαθήσουμε να το αποσαφηνίσουμε αυτό.
Για να δικαιολογήσουν τη διάσπαση, στην οποία πρωτοστάτησαν, ο Φιλίπ Πουτού (πρώην υποψήφιος Πρόεδρος με το NPA) και οι σύντροφοί του προέβαλαν δύο λόγους. Αφενός ήθελαν να βάλουν τέλος στους φραξιονιστικούς αγώνες που σημάδεψαν την εσωτερική ζωή του NPA εδώ και πολλά χρόνια. Η λύση τους: να τελειώσουν με αυτές τις εσωτερικές αντιπολιτεύσεις συνολικά. Αφετέρου η διάσπαση ήταν το αποτέλεσμα της απόκλισης στη στρατηγική απέναντι στη NUPES – τη Νέα Οικολογική και Κοινωνική Λαϊκή Ένωση. Οι διασπαστές υπερασπίστηκαν μια «ενωτική» πολιτική, προς μεγάλη δυσαρέσκεια των άλλων πτερύγων του NPA.
Αυτές είναι οι άμεσες αιτίες της διάσπασης. Ωστόσο, για να κατανοήσουμε τη σημασία της διάσπασης, πρέπει να κοιτάξουμε πέρα απ’ αυτές.
Η κρίση στο NPA δεν είναι καινούργια. Μάλιστα, ξεκίνησε ένα χρόνο μετά το ιδρυτικό του συνέδριο τον Φεβρουάριο του 2009. Στις περιφερειακές εκλογές του Μαρτίου 2010, οι λίστες που υποστήριξε το NPA σε 18 περιφέρειες έλαβαν κατά μέσο όρο 2,8% των ψήφων, πολύ πίσω από το Αριστερό Μέτωπο – τη συμμαχία του Κομμουνιστικού Κόμματος (ΚΚΓ) και του Αριστερού Κόμματος – και το Σοσιαλιστικό Κόμμα (ΣΚΓ). Ωστόσο, ένας από τους δηλωμένους στόχους των ηγετών του NPA κατά την ίδρυσή του ήταν να κερδίσουν την εκλογική βάση του ΚΚΓ και του ΣΚΓ. Από αυτή την άποψη, το NPA απέτυχε παταγωδώς – τόσο το 2010 όσο και τα επόμενα δώδεκα χρόνια. Στα αριστερά του ΣΚΓ, ήταν αρχικά το Αριστερό Μέτωπο εκείνο που επωφελήθηκε κυρίως από τη ριζοσπαστικοποίηση ενός αυξανόμενου αριθμού νέων και εργαζομένων, κάτω από τις επιπτώσεις της κρίσης του καπιταλισμού. Στη συνέχεια, από το 2017 και μετά, η Ανυπότακτη Γαλλία (FI) έγινε η κορυφαία εκλογική δύναμη στα αριστερά, πολύ μπροστά από το Σοσιαλιστικό Κόμμα, το Κομμουνιστικό Κόμμα, και την άκρα Αριστερά. Αντί να βιώσει τη θεαματική άνοδο που προφητεύτηκε στο ιδρυτικό του συνέδριο, το NPA βυθίστηκε σε μια μόνιμη και ολοένα κλιμακούμενη κρίση.
Πρέπει να ειπωθεί ότι οι ηγέτες της πρώην Επαναστατικής Κομμουνιστικής Λίγκας έκαναν κάθε λάθος που μπορούσε να φανταστεί κανείς. Φαντάστηκαν ότι, για να ωθήσουν το NPA να γίνει επικεφαλής της γαλλικής Αριστεράς, ήταν αρκετό: 1) Να «βομβαρδίσουν» το Σοσιαλιστικό Κόμμα και το Κομμουνιστικό Κόμμα με υπεραριστερές διακηρύξεις και τελεσίγραφα, 2) να «νερώσουν» την «τροτσκιστική» ταυτότητα του κόμματός τους προς έναν αόριστα «αντικαπιταλιστικό» χυλό. Στην πραγματικότητα, η «τροτσκιστική» ταυτότητα της LCR ήταν ήδη το 2009 μια πολύ παλιά ανάμνηση, καθώς αυτή η οργάνωση είχε από καιρό εγκαταλείψει τις ιδέες του μαρξισμού για χάρη ενός εκλεκτικισμού που αναμειγνύει κάθε είδους ιδεολογικές τάσεις. Γιατί όμως να σταματήσουν εκεί; Έτσι, όποιος θεωρεί τον εαυτό του περισσότερο ή λιγότερο «αντικαπιταλιστή» – είτε ρεφορμιστής είτε αναρχικός, είναι «καλοδεχούμενος να ενταχθεί στο NPA». Ο Πουτού ξεκαθάρισε τα πράγματα σε συνέντευξή του στη Libération στις 7 Ιανουαρίου: «Το NPA δεν είναι ένα τροτσκιστικό κόμμα».
Αυτός ο συνδυασμός αριστερισμού απέναντι στα μεγάλα ρεφορμιστικά κόμματα και οπορτουνισμού (τόσο ιδεολογικά όσο και ως προς το πολιτικό πρόγραμμα) δεν μπορούσε να φέρει το NPA πιο κοντά στους μεγαλεπίβολους στόχους που είχε θέσει το ίδιο το 2009. Στο πεδίο των εκλογών, υπήρξε ακόμη και οπισθοδρόμηση σε σύγκριση με τις επιδόσεις της LCR: 1,2% των ψήφων στις προεδρικές εκλογές του 2012, έναντι 4,1% το 2007. Εσωτερικά, οι λίγες χιλιάδες αγωνιστές που προσχώρησαν στο NPA γύρω από το ιδρυτικό του συνέδριο ήταν μπερδεμένοι. Οι περισσότεροι απ’ αυτούς αποχώρησαν από την οργάνωση αρκετά γρήγορα, καθώς η ηγεσία δεν είχε αξιόπιστες προοπτικές να τους προσφέρει – παρά την πεποίθηση μιας «θριαμβευτικής πορείας προς την κορυφή». Κάποιες φράξιες έφυγαν για να ενταχθούν στο Αριστερό Μέτωπο. Αυτό μετατράπηκε σε σταθερό μοτίβο. Ακόμα χειρότερα, η πτώση στον αριθμό των μελών ενίσχυσε το σχετικό βάρος των ακροαριστερών ομάδων που είχαν ενταχθεί στο NPA, που από το 2009 επιδίδονταν σε έντονες φραξιονιστικές δραστηριότητες – το πιο απτό αποτέλεσμα των οποίων ήταν να πειστεί ένας σημαντικός αριθμός αγωνιστών να εγκαταλείψει το κόμμα.
Λίγο-πολύ αυτή ήταν η κατάσταση τις παραμονές της διάσπασης του Δεκεμβρίου. Είναι κατανοητό ότι ο Πουτού, ο Μπεζανσενό (ένα άλλο ιδρυτικό μέλος του NPA) και οι φίλοι τους ήθελαν να βάλουν ένα τέλος στους φραξιονιστικές διαμάχες που ταλάνιζαν συνεχώς το NPA. Αλλά σε τελική ανάλυση, ο καλύτερος τρόπος για να αποφευχθούν οι φραξιονιστικές διαμάχες είναι η επεξεργασία σωστών προοπτικών και μιας σωστής πολιτικής. Οι ηγέτες του NPA ήταν εκ φύσεως ανίκανοι για κάτι τέτοιο. Δεν σταμάτησαν ποτέ να κάνουν υπεραριστερά και οπορτουνιστικά λάθη.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η εκλογική περίοδος από τον περασμένο Απρίλιο έως τον Ιούνιο. Η υποψηφιότητα του Πουτού στις προεδρικές εκλογές ήταν ένα κραυγαλέο υπεραριστερό λάθος, γιατί ήταν προφανές ότι η υποψηφιότητα του Μελανσόν είχε πιθανότητες να προκριθεί στον δεύτερο γύρο. Το NPA θα έπρεπε να του είχε δώσει κριτική υποστήριξη, όπως κάναμε εμείς. Αλλά όχι: επέμεινε στην υποψηφιότητα Πουτού, με προβλέψιμα αποτελέσματα – 0,8% των ψήφων.
Στη συνέχεια, λίγες εβδομάδες αργότερα, όταν ο Μελανσόν πήρε την πρωτοβουλία για τον σχηματισμό της NUPES (που σηματοδότησε μια στροφή προς τα δεξιά για την Ανυπότακτη Γαλλία), οι ηγέτες του NPA βρήκαν εξαιρετική την πρωτοβουλία αυτή και έσπευσαν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων – δίπλα στην Ανυπότακτη Γαλλία, το Κομμουνιστικό Κόμμα, τους Πράσινους και το Σοσιαλιστικό Κόμμα – με την ελπίδα να αρπάξουν μία ή δύο εκλογικές περιφέρειες, όπου η νίκη φαινόταν εφικτή στις βουλευτικές εκλογές. Αφού έκαναν ένα χονδροειδές υπεραριστερό λάθος, έπεσαν αμέσως σε ένα εξίσου χονδροειδές οπορτουνιστικό λάθος. Οι «διαπραγματευτές» της NUPES τους ευχαρίστησαν με τον δικό τους τρόπο, δίνοντάς τους μηδέν εκλογικές περιφέρειες που η νίκη να είναι εφικτή.
Αυτές οι θεαματικές ταλαντεύσεις από τον αριστερισμό στον οπορτουνισμό – και το αντίστροφο – χαρακτηρίζουν την πολιτική του NPA από την ίδρυσή του. Αυτή η στάση χαρακτήριζε και την πολιτική της LCR. Η βάση για αυτά τα ζιγκ-ζαγκ είναι η αποκήρυξη των ιδεών του επαναστατικού μαρξισμού. Αυτή η αποκήρυξη δεν έγινε ούτε χθες ούτε προχθές. Για να το καταλάβουμε, πρέπει να στραφούμε στην ιστορία της Τέταρτης Διεθνούς, που ιδρύθηκε από τον Λέον Τρότσκι το 1938, από την οποία «προήλθε» το NPA (όπως η κρύα στάχτη από τη φωτιά). Για μια σειρά από λόγους που απομακρύνονται από το περιεχόμενο αυτού του άρθρου, οι επίσημοι ηγέτες της Τέταρτης Διεθνούς δεν μπόρεσαν να αναπτύξουν μια σωστή μαρξιστική πολιτική μετά τον θάνατο του Τρότσκι (1940), και ιδιαίτερα μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Σε αυτό το θέμα, συνιστάται ιδιαίτερα να διαβαστεί το Πρόγραμμα της Διεθνούς, ένα έγγραφο που γράφτηκε το 1970 από τον ιδρυτή της Διεθνούς Μαρξιστικής Τάσης, Τεντ Γκραντ, στο οποίο δίνεται μια λεπτομερής περιγραφή των ζιγκ-ζαγκ της επίσημης ηγεσίας της Τέταρτης Διεθνούς για μια περιόδο μεγαλύτερη από 20 χρόνια.
Τελικά, το κύριο δίδαγμα της κρίσης του NPA είναι η αποφασιστική σημασία της μαρξιστικής θεωρίας. «Χωρίς επαναστατική θεωρία δεν μπορεί να υπάρξει επαναστατικό κίνημα»: αυτή η περίφημη φράση του Λένιν δεν λαμβάνεται σοβαρά υπόψη ούτε από τον Πουτού και τους συντρόφους του, ούτε από τις διάφορες ακροαριστερές ομάδες που έχουν διασπαστεί από το NPA από το 2009 και έπειτα. Νομίζουν ότι μπορούν να «χτίσουν το επαναστατικό κόμμα» με βάση μερικά ριζοσπαστικά συνθήματα και λίγες «κακοχωνεμένες» μαρξιστικές ιδέες. Αντίθετα, η Διεθνής Μαρξιστική Τάση επιμένει στον κρίσιμο ρόλο της θεωρίας στην οικοδόμηση μιας οργάνωσης που στοχεύει στην ανατροπή του καπιταλισμού σε παγκόσμια κλίμακα. Αυτή η στάση απέναντι στη θεωρία είναι επίσης ένας από τους θεμελιώδεις λόγους για τις σημερινές επιτυχίες της Διεθνούς μας. Τα καλύτερα στοιχεία της νέας γενιάς αναζητούν στέρεες ιδέες. Δεν θα τις βρουν πουθενά αλλού παρά μόνο στη Διεθνή Μαρξιστική Τάση.
Révolution (γαλλικό τμήμα της IMT)
Μετάφραση από την ιστοσελίδα marxist.com: Γιάννης Νικολάκης
