Τον Δεκέμβριο του περασμένου χρόνου, στο κείμενο συμπερασμάτων της πανελλαδικής συνάντησης της συντακτικής ομάδας της «Μαρξιστικής Φωνής» γράφαμε : «Το άχαρο καθήκον της επιδίωξης «ελεγχόμενων χρεοκοπιών» από την πλευρά των ευρωπαίων ιμπεριαλιστών, το πιθανότερο είναι να τεθεί αρκετά πιο σύντομα από το 2013.» Η χθεσινή απόφαση της συνόδου Κορυφής της ΕΕ σηματοδότησε την έναρξη της διαδικασίας που προέβλεψαν οι παραπάνω γραμμές.
Κατά τις δύο προηγούμενες βδομάδες, κάτω από την απειλή της εξάπλωσης του προβλήματος του χρέους σε όλο και περισσότερες χώρες της Ευρωζώνης, δημιουργήθηκε ένα πρωτόγνωρο σκηνικό ρευστότητας, σύγχυσης και αντεγκλήσεων. Το σκηνικό αυτό, οδήγησε εσπευσμένα σε μια έκτακτη Σύνοδο Κορυφής, με σκοπό, μέσα από μια ελεγχόμενη ή «επιλεκτική» χρεοκοπία να κλείσει τουλάχιστον η «τρύπα» του ελληνικού χρέους και να προστατευτεί το ευρώ και η Ευρωζώνη από ένα καταστροφικό και ανεξέλεγκτο «ντόμινο».
Η γερμανική και η γαλλική κυβέρνηση ενόψει της Συνόδου επεδίωκαν να ελαχιστοποιήσουν τη δική τους κρατική συμμετοχή και να μεταφέρουν ένα μέρος του βάρους της χρεοκοπίας στους ιδιώτες πιστωτές. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και οι ευρωπαϊκοί τραπεζικοί όμιλοι πίεζαν ώστε η μείωση του χρέους να μη γίνει σε βάρος τους. Το ΔΝΤ με την έκθεση του στις 14/7 αξίωνε η «επιλεκτική χρεοκοπία» να συνοδευθεί από γενναία χρηματοδότηση των τραπεζών από την ΕΕ. Τέλος, οι ΗΠΑ μέσω του Ομπάμα, πίεζαν ώστε η Γερμανία και οι υπόλοιποι ευρωπαίοι ισχυροί να αναλάβουν το κόστος μιας τέτοιας λύσης με νέο δανεισμό, λόγω της ανησυχίας για ένα «ντόμινο» που θα μπορούσε να συμπαρασύρει τις αμερικανικές τράπεζες και το δικό τους κόστος δανεισμού και, συνεπώς και το δικό τους υπέρογκο δημόσιο χρέος (14,320 τρις δολάρια, 98% του ΑΕΠ τους).
Τελικά το νέο σχέδιο της ΕΕ για το ελληνικό χρέος που ανακοινώθηκε χτες το βράδυ με θριαμβολογίες από τη Σύνοδο Κορυφής, περιλαμβάνει συνολικά το ποσό των 159 δισ. ευρώ. Τα 109 δισ. θα προέλθουν από την «Ευρωζώνη» και το ΔΝΤ. Στο ποσό αυτό, σύμφωνα με τις δηλώσεις αξιωματούχων της ΕΕ, φαίνεται να συμπεριλαμβάνονται 45 δισ. ευρώ που υπολείπονται από το προηγούμενο δάνειο του Μαΐου του 2010 (110 δισ. ευρώ). Επίσης, περιλαμβάνονται 20 δισ. ευρώ για την ενίσχυση των ελληνικών τραπεζών. Το επιτόκιο αυτών των νέων δανείων μειώνεται από 4,2 σε 3,5% και η αποπληρωμή τους από τα 7,5 χρόνια επιμηκύνεται – συμπεριλαμβανομένης μιας 10ετούς περιόδου χάριτος – μέχρι και στα 30 χρόνια.
Η συμμετοχή των ιδιωτών δανειστών θα ανέλθει συνολικά σε 50 δισ. ευρώ μέχρι το 2014. Από αυτό το ποσό, τα 37 δισ. ευρώ θα αφορούν στο πρόγραμμα εθελοντικής ανταλλαγής και «μετακύλισης» των ομολόγων, δηλαδή ανταλλαγής των υπαρχόντων ομολόγων με νέους τίτλους μεγαλύτερης χρονικής διάρκειας, έως και 30 χρόνων με υψηλά επιτόκια. Τα υπόλοιπα 13 δισ. ευρώ αντιστοιχούν στο πρόγραμμα επαναγοράς ομολόγων από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Στήριξης (EFSF), σε τιμές 20% περίπου κατώτερες της αρχικής. Το επιτόκιο για τη συμβολή των ιδιωτών θα κυμαίνεται κατά κανόνα στο 4,5 – 5%.
Βασικά συμπεράσματα και προοπτικές
Μια προσεκτική ματιά στους όρους του νέου σχεδίου, στη βάση της γενικότερης κατάστασης του ελληνικού και του ευρωπαϊκού καπιταλισμού, μας οδηγεί στα ακόλουθα συμπεράσματα:
1ο : Επίσημη έναρξη χρεοκοπιών στους κόλπους του ευρωπαϊκού καπιταλισμού. Οι όροι του νέου σχεδίου συνεπάγονται μια μικρή μείωση του ελληνικού χρέους, η οποία με βάση υπολογισμούς που δημοσιεύονται στον ημερήσιο αστικό τύπο μπορεί να ανέλθει στο ποσό των 54 δισ. ευρώ. Από αυτά, 26 δισ. ευρώ θα προέλθουν από τη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα και τα υπόλοιπα 28 από τη μείωση των επιτοκίων και την επιμήκυνση της αποπληρωμής των δανείων. Ήδη, με πρώτο τον οίκο «Fitch», οι οίκοι αξιολόγησης μιλούν ξεκάθαρα για μια «περιορισμένη χρεοκοπία» της Ελλάδας και για τη δημιουργία ενός «δεδικασμένου» για όλες τις υπόλοιπες υπερχρεωμένες χώρες της Ευρωζώνης. Συνεπώς, για τον ευρωπαϊκό καπιταλισμό έχει αρχίσει και επίσημα η περίοδος κρατικών χρεοκοπιών. Μέσα σε ένα γενικότερο περιβάλλον αύξησης των χρεών και χαμηλών ρυθμών ανάπτυξης, κανείς δεν μπορεί να εξασφαλίσει ότι οι επόμενες χρεοκοπίες θα είναι ελεγχόμενες και «περιορισμένες» (συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας φυσικά).
2ο : Το νέο σχέδιο ευνοεί τις μεγάλες τράπεζες. Το σχέδιο σηματοδοτεί την έναρξη μιας απόλυτα επωφελούς για το τραπεζικό κεφάλαιο ελεγχόμενης χρεοκοπίας της Ελλάδας. Η συμμετοχή των ιδιωτών δανειστών είναι εθελοντική, δηλαδή τυπικά είναι ελεύθεροι να διεκδικήσουν την εφαρμογή των αρχικών όρων των δανείων. Η δυνατότητα επαναγοράς από το EFSF των ομολόγων που τώρα κατέχουν οι ιδιώτες δανειστές, σε κατώτερη αξία από εκείνη της έκδοσή τους, είναι περιορισμένη και το ποσοστό περικοπής της αρχικής αξίας θα είναι πολύ μικρό (περίπου 20%). Έτσι όσοι ιδιώτες δανειστές θα ξεφορτωθούν ελληνικά ομόλογα μέσω του EFSF, θα πληρωθούν περίπου το 80% της αρχικής τιμής τους, την ώρα που στην αγορά η τιμή τους έχει πέσει στο 55%. Η έμφαση του σχεδίου όμως, δεν είναι η επαναγορά ομολόγων από το EFSF, αλλά η επιμήκυνση της διάρκειας των ομολόγων, η οποία διασφαλίζει μακροπρόθεσμα τα κέρδη των τραπεζιτών. Την ίδια στιγμή, το υψηλό επιτόκιο για τους ιδιώτες δανειστές περίπου στο 5%, τους ανταμείβει απλόχερα για την αλλαγή των αρχικά συμφωνηθέντων με το ελληνικό κράτος όρων.
3ο Χαρίζονται νέοι «πακτωλοί» χρημάτων στις ελληνικές τράπεζες. Ειδικά οι ελληνικές τράπεζες ενισχύονται ξανά με «ρευστότητα» και εγγυήσεις από Ε.Ε., ΕΚΤ και EFSF, με τη «ρευστότητα» να φθάνει έως και 35 δις ευρώ. Πρέπει να τονιστεί ότι οι ελληνικές τράπεζες από το 2008 μέχρι σήμερα έχουν λάβει σε «ρευστό» ή εγγυήσεις συνολικά 100 δισ. ευρώ. Από τον Σεπτέμβριο του 2008 έως σήμερα, η χρηματιστηριακή αποτίμηση των 4 μεγάλων τραπεζών (Εθνική, Alpha, Eurobank, Πειραιώς), έχει πέσει από τα €35,6δις στα €8(!) δις! Αντί για όλες αυτές τις σκανδαλώδεις χρηματοδοτήσεις, θα αρκούσε σήμερα ένα ποσό 16,047 δισ. ευρώ για να αγοραστούν στην χρηματιστηριακή τους αξία όλες οι εισηγμένες στο Χρηματιστήριο ελληνικές τράπεζες και να περιέλθουν έτσι στα χέρια του ελληνικού κράτους τα ίδια τα κρατικά ομόλογα που κατέχουν, αλλά και τα 2/3 ενός συνολικού ενεργητικού του ελληνικού τραπεζικού συστήματος άνω των 500 δισ. ευρώ.
4ο Το χρέος παραμένει μη βιώσιμο – μια μεγαλύτερου μεγέθους χρεοκοπία μετατίθεται στο μέλλον. Το ελληνικό δημόσιο χρέος, σε αντίθεση με τους επίσημους ισχυρισμούς κυβέρνησης και ΕΕ, δεν γίνεται βιώσιμο. Η μείωση κατά 54 δισ. ευρώ ενός χρέους που είναι σήμερα 350 δις ευρώ, θα το φέρει από το 160% του ΑΕΠ στο 130%, δηλαδή εκεί που περίπου βρισκόταν στις αρχές του 2010, λίγο πριν η Ελλάδα καταφύγει στον Μηχανισμό Στήριξης και υπογράψει το πρώτο Μνημόνιο. Αλλά σύμφωνα με τις πρόσφατες προβλέψεις του ΔΝΤ, το ελληνικό χρέος το 2012 θα ανέβει κατά 13 ποσοστιαίες μονάδες, δηλαδή θα φθάσει το 142% του ΑΕΠ. Πολύ σύντομα δηλαδή, θα φθάσει και πάλι στα δυσθεώρητα επίπεδα της περιόδου του πρώτου Μνημονίου.
Βέβαια, πρακτικά με το νέο σχέδιο, το ελληνικό κράτος μέχρι το 2020 γλιτώνει τα χρεολύσια που θα έπρεπε να πληρώσει για τις λήξεις ομολόγων ιδιωτών αξίας 135 δισ. ευρώ, αλλά και τις εξοφλήσεις των δανείων της «τρόικας» που μεταφέρονται μετά το 2026. Με αυτό τον τρόπο όμως, η πιθανότητα μιας νέας, μεγαλύτερου μεγέθους ελεγχόμενης χρεοκοπίας ή μιας ανεξέλεγκτης χρεοκοπίας, απλά μετατίθεται για το μέλλον.
Σε αυτό το σημείο, πρέπει να τονιστεί ότι το σχέδιο και το λεπτομερές χρονοδιάγραμμα που το συνοδεύει, είναι παντελώς μετέωρο, παρά τους όρκους και τις διαβεβαιώσεις των αξιωματούχων της ΕΕ. Το σύστημα της παγκόσμιας καπιταλιστικής οικονομίας, κάτω από την επίδραση των αντιφάσεων και των αναταράξεων της κρίσης και του κύριου σημερινού συμπτώματός της, δηλαδή των υπέρογκων κρατικών χρεών, είναι χαοτικό. Όπως ο ερχομός του νέου ευρωπαϊκού σχεδίου αποτέλεσε τη ζωντανή διάψευση των χρονοδιαγραμμάτων και των στόχων του προηγούμενου των 110 δις, έτσι ακριβώς, κάθε διεθνής ή ελληνική απόκλιση από το αισιόδοξο σενάριο μιας ομαλής ελληνικής και ευρωπαϊκής πορείας διεξόδου από το «τούνελ» των χρεών και των χαμηλών ρυθμών ανάπτυξης, μπορεί να προκαλέσει, ανά πάσα στιγμή την εκπόνηση ενός νέου σχεδίου, μιας ακόμα μεγαλύτερης έκτασης ελεγχόμενης χρεοκοπίας ή φυσικά, ακόμα και μια ανεξέλεγκτη χρεοκοπία.
5ο Η ύφεση βαθαίνει και το σχέδιο δεν προβλέπει τίποτα συγκεκριμένο γι’ αυτή. Το μεγάλο πρόβλημα για την κανονική εξυπηρέτηση του χρέους, παραμένει η βαθειά ύφεση, που οδηγεί στην αδυναμία επίτευξης «πρωτογενών πλεονασμάτων», δηλαδή ύπαρξης κρατικών εσόδων μεγαλύτερων συγκριτικά με τις κρατικές δαπάνες. Είναι εμφανές ότι μέσα από τις διαρκείς περικοπές δαπανών και την αύξηση της φορολόγησης που βαθαίνουν την ύφεση, τα αναγκαία πλεονάσματα είναι ακόμα ένα άπιαστο όνειρο. Τα επίσημα κυβερνητικά στοιχεία δείχνουν ότι το εξάμηνο Ιανουάριου-Ιουνίου 2011 το έλλειμμα του Κρατικού Προϋπολογισμού αυξήθηκε στα 12,747 δις ευρώ, έναντι 9,997 δις ευρώ το αντίστοιχο διάστημα του 2010. Παρά τον καταιγισμό περικοπών και φόρων, τα καθαρά έσοδα του τακτικού προϋπολογισμού εμφανίζουν μείωση έναντι του αντίστοιχου χρονικού διαστήματος του 2010 κατά 8,3%.
Για να υπάρξει μια μεταστροφή σε αυτή την κατάσταση, απαιτείται άμεση έξοδος από την ύφεση. Προς το παρόν όμως, η ύφεση για την τρέχουσα χρονιά κινείται κοντά στο – 4%. Σύμφωνα δε, με πρόσφατη έκθεση της «τρόικας», στοιχεία της οποίας δημοσίευσε πρώτο το «Der Spiegel», η ελληνική ύφεση προβλέπεται να συνεχιστεί και το 2012, δηλαδή για 4η διαδοχική χρονιά! Αν αυτή η πρόβλεψη επιβεβαιωθεί, οι όροι του χθεσινού σχεδίου θα αποτελούν στην κυριολεξία μια ασπιρίνη για την θεραπεία ανίατης αρρώστιας. Συνεπώς, για την αντιμετώπιση του ελληνικού χρέους θα απαιτηθεί μια ακόμα μεγαλύτερης έκτασης ελεγχόμενη χρεοκοπία (πιθανά μέσα από μια γενικευμένη και όχι περιορισμένη όπως προβλέπει το παρόν σχέδιο, επαναγορά των ελληνικών ομολόγων από το EFSF, με μεγαλύτερη περικοπή της αρχικής τους αξίας), που όσο θα καθυστερεί υπό το βάρος των ενδο-αστικών συγκρούσεων στην ΕΕ, το ελληνικό κράτος θα «φλερτάρει» με μια ανεξέλεγκτη χρεοκοπία.
Το νέο σχέδιο δεν περιλαμβάνει καμία συγκεκριμένη ενέργεια για να υπάρξει ανάπτυξη στην Ελλάδα. Η δημαγωγική υπερβολή των αξιωματούχων της ΕΕ για ένα επικείμενο «σχέδιο Μάρσαλ», δεν τεκμαίρεται από το κείμενο του σχεδίου. Το «νέο σχέδιο Μάρσαλ» θα ισοδυναμεί – στην καλύτερη περίπτωση – με τα προγραμματισμένα 15 δισ. ευρώ του ΕΣΠΑ και 12 δισ. ευρώ από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων. Φυσικά, από τη δική τους πλευρά, οι ιδιώτες δείχνουν την πρόθεση να «επενδύσουν» μόνο στα σίγουρα και μεγάλα κέρδη του προγράμματος των ιδιωτικοποιήσεων, που θα εφαρμοστεί μέχρι το 2015.
Όμως αυτά τα κοινοτικά κονδύλια, ακόμα και αν επενδυθούν στο σύνολό τους, δεν φθάνουν για να δημιουργηθεί η αναγκαία δυναμική ανάπτυξης που απαιτείται για την αποπληρωμή του ελληνικού χρέους τα επόμενα χρόνια, ενώ οι ιδιωτικοποιήσεις, όχι μόνο δεν θα φέρουν ανάπτυξη, αλλά μακροπρόθεσμα θα αφαιρέσουν έσοδα από το κράτος, κάνοντάς το πιο ελλειμματικό. Έτσι το «νέο σχέδιο Μάρσαλ» της χθεσινής Συνόδου Κορυφής φαντάζει ανέκδοτο.
Αξίζει να θυμίσουμε εδώ, ότι για την εφαρμογή του σχεδίου Μάρσαλ στην μεταπολεμική Ευρώπη υπήρχαν διαθέσιμα τα μεγάλα αποθέματα του αλώβητου από τον πόλεμο αμερικανικού καπιταλισμού, καθώς και η προοπτική μεγάλων κερδών που εξασφάλιζε η ανάγκη για γενικευμένη ανοικοδόμηση μιας κατεστραμμένης από τον πόλεμο ηπείρου. Σήμερα ο δυτικός καπιταλισμός είναι σε μια εντελώς διαφορετική φάση. Αντί για αποθέματα, έχει κληρονομημένα από το παρελθόν τεράστια χρέη και αντί για εξασφαλισμένα κέρδη από παραγωγικές επενδύσεις, έχει ένα παρόν παρασιτισμού, που προϊδεάζει για ένα μέλλον αστάθειας και αβεβαιότητας.
6ο: Επικυρώνεται και παρατείνεται η κηδεμονία της Ελλάδας – έρχονται νέα μέτρα. Το νέο σχέδιο επικυρώνει και βαθαίνει τον ξεπεσμό του ελληνικού καπιταλισμού, θέτοντάς τον υπό πλήρη κηδεμονία από τις πιο ισχυρές ιμπεριαλιστικές δυνάμεις της Ευρώπης και της Δύσης γενικότερα, τουλάχιστον για τα επόμενα 30 χρόνια. Οι τεχνοκράτες του διεθνούς κεφαλαίου θα εγκατασταθούν για τα καλά στη χώρα και θα αποφασίζουν για τα πάντα. Επίσης, οι εγγυήσεις που θα υπογράψει για το σχέδιο η κυβέρνηση, είναι σίγουρο ότι θα περιλαμβάνουν σαν αντάλλαγμα νέες περικοπές σε μισθούς και συντάξεις, μαζικές απολύσεις στο Δημόσιο και γενικά, ακόμα περισσότερα βάρη στην εργατική τάξη.
7ο : Ο μεγαλύτερος κίνδυνος δεν είναι πλέον η Ελλάδα, αλλά η Ισπανία και η Ιταλία – η ΕΕ «κλείνει τα μάτια». Τις τελευταίες δύο εβδομάδες, επιβεβαιώθηκε η εκτίμηση που εδώ και ένα χρόνο έχουμε κάνει, ότι δηλαδή, πάνω στο έδαφος της ιστορικής κρίσης του καπιταλισμού που εκδηλώνεται με σύμπτωμα την εκτόξευση των κρατικών χρεών, όλο και περισσότεροι «ασθενείς» θα προστίθενται στον κατάλογο των υπερχρεωμένων της Ευρωζώνης, την ώρα που θα κορυφώνεται η αντιπαράθεση για το ποια από τις ευρωπαϊκές καπιταλιστικές δυνάμεις θα υποστεί το μεγαλύτερο βάρος για να μην απειληθεί το ευρώ.
Έτσι μετά την Ελλάδα, την Ιρλανδία και την Πορτογαλία που ήδη αποπληρώνουν το χρέος τους με δανεικά από την «τρόικα», στο «μάτι του κυκλώνα» μπήκαν ισχυρότερα η Ισπανία και η Ιταλία. Ειδικά η κατακόρυφη αύξηση του κόστους δανεισμού της Ιταλίας, επέσπευσε τη Σύνοδο Κορυφής και έδωσε «τροφή» σε ένα παρασκήνιο αντεγκλήσεων ανάμεσα στις διαφορετικές καπιταλιστικές δυνάμεις της Ευρωζώνης.
Το χρέος της Ισπανίας και ακόμα πιο πολύ αυτό της Ιταλίας, έγιναν πλέον η πιο σοβαρή πηγή ανησυχίας για τους αξιωματούχους του ευρωπαϊκού ιμπεριαλισμού. Η Ελλάδα, η Πορτογαλία και η Ιρλανδία είναι ασήμαντα μεγέθη μπροστά στους δύο νέους «ασθενείς». Η Ιταλία και η Ισπανία αποτελούν την τρίτη και την τέταρτη κατά σειρά μεγέθους οικονομία της Ευρωζώνης αντίστοιχα. Η Ισπανία έχει ένα χρέος 679,779 δισ. Ευρώ (63,6% του ΑΕΠ της). Η Ιταλία έχει το μεγαλύτερο χρέος σε απόλυτους αριθμούς σε όλη την ΕΕ, με 1,89 τρις ευρώ (120% του ΑΕΠ της). Μια ενδεχόμενη αδυναμία εξυπηρέτησης των χρεών τους θα αποτελέσει «βόμβα» για την Ευρωζώνη, το ευρώ και την ισχυρή Γερμανία. Για παράδειγμα, η Ιταλία πρέπει να καταβάλει το 2012 για λήξεις ομολόγων 335 δις ευρώ. Οι γερμανικές τράπεζες, ενώ κατέχουν μόλις 17 δις ευρώ σε ελληνικά ομόλογα, κατέχουν 116 δις ευρώ σε ιταλικά ομόλογα.
Αλλά το κόστος μιας ενδεχόμενης «διάσωσης» της Ιταλίας θα είναι τεράστιο. Τυπικά το EFSF, σύμφωνα με το σχέδιο που αποφασίστηκε χθες, μπορεί πλέον να προχωρήσει στην επαναγορά δημοσίου χρέους μιας χώρας από τους ιδιώτες δανειστές. Όμως καθόλου τυχαία, στο κείμενο της απόφασης για το σχέδιο τονίζεται ότι η περίπτωση της Ελλάδας είναι «μοναδική», ενώ στις δηλώσεις του, ο Σαρκοζί τόνισε ότι «αυτή η διαδικασία δεν θα ακολουθηθεί για καμία άλλη χώρα». Άλλωστε τα κεφάλαια του EFSF προβλέπεται ότι μπορούν να φθάσουν μέχρι και 750 δισ. ευρώ. Το ποσό αυτό ισοδυναμεί σχεδόν μόλις με το 35-40% του χρέους της Ιταλίας και συνεπώς, είναι εντελώς ανεπαρκές για να φρενάρει την πορεία του ευρωπαϊκού Νότου προς μια χρεοκοπία σε περίπτωση που αυτή θα επιταχυνθεί, όπως μας προϊδεάζει ήδη η άνοδος των «spreads» Ιταλίας και Ισπανίας.
Υποτίθεται ότι το σχέδιο για την Ελλάδα θα δημιουργούσε ένα φράγμα για την μετάδοση της κρίσης στην Ισπανία και την Ιταλία. Οι πρώτες αντιδράσεις «των αγορών» έδειξαν όμως το εντελώς αντίθετο. Έτσι ενώ σήμερα τα «spreads» των ευρισκομένων ήδη στο Μηχανισμό, Ελλάδας, Ιρλανδίας και Πορτογαλίας μειώθηκαν αισθητά, τα «spreads» της Ισπανίας και της Ιταλίας αυξήθηκαν κατά 2,43% και 8,41% αντίστοιχα.
Δεν υπάρχει τίποτα το αφύσικο σε αυτή την αντίδραση των κερδοσκόπων. Το σχέδιο που αποφασίστηκε χθες, εδραιώνει επίσημα την πεποίθηση ότι το πρόβλημα του χρέους αρχίζει να αντιμετωπίζεται με ελεγχόμενες χρεοκοπίες, έστω και αν αρχικά αυτές, έχουν «βελούδινους» και επωφελείς για τις τράπεζες όρους. Τώρα οι «αγορές» είναι φυσικό να ζητήσουν από την ΕΕ διασφαλίσεις και για τους νέους «ασθενείς» και μέχρι να τις λάβουν, θα συνεχίζουν να αυξάνουν το κόστος δανεισμού τους.
Το «φιλμ» έχει ήδη παιχτεί 3 φορές, σε Ελλάδα, Ιρλανδία και Πορτογαλία. Τα σκληρά μέτρα λιτότητας των κυβερνήσεων σε Ιταλία και Ισπανία δεν πρόκειται να καθησυχάσουν «τις αγορές», αντίθετα θα βαθύνουν την ύφεση και θα προκαλέσουν μαζικά κινήματα, τύπου Ελλάδας. Ούτε η Γαλλία μπορεί να «κοιμάται ήσυχη» με ένα δημόσιο χρέος 1,59 τρις ευρώ και 81,9 % του ΑΕΠ της. Σε αυτές τις συνθήκες, το κόστος δανεισμού και το δημόσιο χρέος των νέων «ασθενών» δεν πρόκειται να συγκρατηθούν, μέχρι η ΕΕ με χρήματα των φορολογουμένων να εγγυηθεί για τη βιωσιμότητά του τελευταίου.
Όμως οι Γερμανοί καπιταλιστές και οι άλλοι ισχυροί δορυφόροι τους, όπως είδαμε δεν είναι δυνατό να δεχθούν να διαθέσουν τα υπέρογκα ποσά που θα απαιτηθούν για να «σωθεί» η Ισπανία και η Ιταλία από τον πανάκριβο δανεισμό «των αγορών». Αν η σχετικά φθηνή «διάσωση» της Ελλάδας έχει προκαλέσει ήδη ένα ρήγμα στην άρχουσα τάξη της Γερμανίας, το ενδεχόμενο μιας επιχείρησης «διάσωσης» της Ιταλίας και της Ισπανίας θα προκαλέσει μια αληθινή έκρηξη μέσα στους κόλπους των αρχουσών τάξεων του ισχυρού Βορά. Έτσι, παρά την τεχνητή ευφορία που δημιουργεί η ομόφωνη αποδοχή του νέου σχεδίου για την Ελλάδα, ολόκληρο το μέλλον της Ευρωζώνης συνεχίζει να οδεύει σε αμφισβήτηση.
Αναπόφευκτα, όσο ο ευρωπαϊκός καπιταλισμός υπό το βάρος των χρεών θα αδυνατεί να μπει σε μια ενιαία τροχιά δυναμικής ανάπτυξης, τόσο οι υπερχρεωμένοι θα ζητούν όλο και πιο πολλά δάνεια, μεταφέροντας έτσι την δημοσιονομική ανασφάλεια, την ύφεση και τη «μόδα» της επανάστασης στη Γερμανία και τους άλλους ισχυρούς «δορυφόρους» της. Σε κάποιο στάδιο, οι τελευταίοι θα σταματήσουν να δανείζουν τους υπερχρεωμένους. Έτσι στην αντίστροφη μέτρηση για το ευρώ που έχει ήδη αρχίσει, πρώτο σταθμό είναι πολύ πιθανό να αποτελέσει η έξωση από το κοινό νόμισμα αυτών που δεν μπορούν να ανταπεξέλθουν στα χρέη τους, με πρώτη υποψήφια μεταξύ αυτών την Ελλάδα.
Συμπερασματικά λοιπόν, θα μπορούσαμε να πούμε ότι το νέο σχέδιο της ΕΕ για την Ελλάδα δεν λύνει κανένα πρόβλημα. Κλείνει προσωρινά και πρόχειρα μια τρύπα στο οικοδόμημα της Ευρωζώνης, την ώρα που πάνω σε αυτό εξελίσσεται ταχύτατα η διάνοιξη νέων μεγάλων ρηγμάτων.
Η μόνη λύση
Για να αντιμετωπισθεί οριστικά το πρόβλημα του χρέους, θα απαιτούνταν για τα επόμενα χρόνια πολύ υψηλοί ρυθμοί ανάπτυξης για τον ευρωπαϊκό καπιταλισμό. Όμως τα ίδια τα τεράστια μεγέθη των κρατικών χρεών στην Ευρώπη αποτελούν εμπόδιο για κάτι τέτοιο. Μόνο μια συντονισμένη, συνολική διαγραφή των κρατικών χρεών πανευρωπαϊκά, θα μπορούσε να αντιμετωπίσει το πρόβλημα και να προασπίσει οριστικά και σταθερά το ευρώ.
Όμως το ευρώ είναι σε τελική ανάλυση το μέσο για την κυριαρχία των ισχυρότερων ευρωπαίων καπιταλιστών στην Ευρώπη και διεθνώς, δεν είναι ο αυτοσκοπός. Όσες φορές και αν ορκιστούν οι Μέρκελ, Σαρκοζί και σία στην υπεράσπιση του κοινού νομίσματος, τα στοιχειώδη συμφέροντα των εθνικών αστικών τάξεων της Ευρωζώνης παραμένουν για αυτές και τους πολιτικούς εκφραστές τους πάντοτε πιο σημαντικά από την τύχη του ευρώ.
Μια ενιαία πανευρωπαϊκή διαγραφή χρέους δεν μπορεί να γίνει χωρίς την συντονισμένη κρατικοποίηση όλων των μεγάλων τραπεζών και την εθελοντική παραίτησή τους απ’ τα υπερκέρδη που απορρέουν από τα δάνεια που έχουν συνάψει με τα κράτη. Κάτι τέτοιο μέσα στον καπιταλισμό θα σήμανε τεράστιες απώλειες κερδών για τις ισχυρότερες άρχουσες τάξεις της Ευρώπης, οι οποίες διαθέτοντας μεγάλα εμπορικά πλεονάσματα κατά κανόνα ενσαρκώνουν τον ρόλο των κερδοσκόπων πιστωτών. Όμως ένας καπιταλισμός στον οποίο οι άρχουσες τάξεις παραιτούνται εθελοντικά από τα προνόμιά τους «για το καλό όλων», δεν μπορεί να υπάρξει (εκτός ίσως από τα όνειρα των ρεφορμιστών). Συνεπώς σε τελική ανάλυση, δεν μπορεί να υπάρχει καμία οριστική και βιώσιμη λύση για το πρόβλημα του χρέους πάνω στο έδαφος του καπιταλισμού.
Μόνο η νίκη και η εξάπλωση της επανάστασης της εργατικής τάξης από τη μια ευρωπαϊκή χώρα στην άλλη, με σκοπό την εγκαθίδρυση μιας σοσιαλιστικής, σχεδιασμένης οικονομίας, μπορεί να επιβάλει τη συντονισμένη και γενικευμένη διαγραφή χρέους που έχουν ζωτική ανάγκη οι λαοί της Ευρώπης. Αυτός είναι ο μόνος εφικτός δρόμος για να απαλλαγεί η Ελλάδα και η Ευρώπη από το «βουνό» των χρεών. Αν ο δρόμος αυτός φαντάζει σήμερα «ουτοπικός», είναι μόνο γιατί οι σημερινές ηγεσίες της Αριστεράς αρνούνται να τον τοποθετήσουν μπροστά στα μάτια των εργαζόμενων μαζών που αναζητούν επιτακτικά μια εναλλακτική πολιτική λύση από τον καπιταλιστικό εφιάλτη της φτώχειας και της ανεργίας.
Αντίθετα, οι απόψεις που τάσσονται υπέρ μιας γενικευμένης έκδοσης «ευρωομολόγων» προς όφελος των υπερχρεωμένων χωρών, είναι ανεδαφικές και αποπροσανατολίζουν τους εργαζόμενους. Όμοια, οι πατριωτικές «πανάκειες» της επιστροφής στη δραχμή και της αποδέσμευσης της Ελλάδας από την ΕΕ χωρίς την ταυτόχρονη υπεράσπιση της ζωτικής ανάγκης για την διαδοχική επικράτηση του σοσιαλισμού σε ολόκληρη της Ευρώπη, είναι εξίσου αδιέξοδες.
Σήμερα, στην ιστορική περίοδο της πιο προχωρημένης οικονομικής διεθνοποίησης στη βάση της πλήρους κυριαρχίας των ηπειρωτικών και παγκόσμιων «καρτέλ» της παραγωγής, της διανομής και της πίστωσης, στην εποχή που περισσότερο από κάθε άλλη, οι εργαζόμενοι σε ολόκληρη την Ευρώπη έχουν αποκτήσει κοινή συνείδηση, αλληλένδετη μοίρα και κοινά μέσα συντονισμού των πολιτικών και συνδικαλιστικών τους κινημάτων, το σύνθημα για τη νίκη του σοσιαλισμού στην Ελλάδα, πρέπει απαραίτητα να συνοδεύεται από το σύνθημα του αγώνα για τις Ενωμένες Σοσιαλιστικές Πολιτείες της Ευρώπης!
Ο σταλινισμός προσπάθησε βίαια και μεθοδικά να «ξεριζώσει» αυτό το σύνθημα από το παγκόσμιο κομμουνιστικό και εργατικό κίνημα. Αλλά σήμερα, 88 χρόνια μετά την υιοθέτηση του από την Κομμουνιστική Διεθνή του Λένιν και του Τρότσκι, το σύνθημα αυτό επανέρχεται δυναμικά στο προσκήνιο, σαν η μόνη σωστή πολιτική απάντηση στην βαθειά κρίση του ευρωπαϊκού καπιταλισμού. Η άρνηση της υπεράσπισής του από τις ηγεσίες της Αριστεράς ισοδυναμεί με πεισματική τύφλωση μπροστά στο σημερινό επίπεδο ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων, που ασφυκτιούν όσο ποτέ στα όρια του εθνικού αστικού κράτους, αλλά και μπροστά στα ιστορικά διδάγματα που προκύπτουν από την κατάρρευση της ΕΣΣΔ και των σταλινικών κρατών της Ανατολικής Ευρώπης. Οι Ενωμένες Σοσιαλιστικές Πολιτείες της Ευρώπης μπορούν να αποτελέσουν τη βάση για την οικοδόμηση μια πραγματικά αδελφωμένης σοσιαλιστικής κοινωνίας πρωτόγνωρης ευημερίας και προόδου, σαν ένα βήμα για τις Ενωμένες Σοσιαλιστικές Πολιτείες ολόκληρου του κόσμου!
Σταμάτης Καραγιαννόπουλος
