ΙΔΙΩΤΙΚΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑ – ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΑΡΘΡΟΥ 16
Ο ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΣ ΣΚΟΤΩΝΕΙ ΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ – ΔΩΡΕΑΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ
Η περίοδος που διανύουμε είναι μια περίοδος οικονομικής ύφεσης σε διεθνές επίπεδο, με τα οικονομικά μεγέθη να παρουσιάζουν έντονες πτωτικές τάσεις. Ο καπιταλισμός προσπαθώντας να βγει από το αδιέξοδο της ύφεσης εντείνει τη σχετική και απόλυτη εκμετάλλευση της εργατικής τάξης, με συνεχείς επιθέσεις στο βιοτικό της επίπεδο, τα εργατικά κεκτημένα, τα κοινωνικά αγαθά και το «κράτος πρόνοιας». Η αδυναμία του ίδιου του συστήματος να αναπτύξει τα μέσα παραγωγής έχει ως αποτέλεσμα την αντεργατική πολιτική, αναπόσπαστο κομμάτι της οποίας είναι η αντεκπαιδευτικη πολιτική που εφαρμόζεται σε όλο τον κόσμο. Όλες οι αντεκπαιδευτικες μεταρυθμισεις που βιώνουμε τα τελευταία χρόνια κωδικοποιήθηκαν και συμπυκνώθηκαν στη «συμφωνία της Μπολόνια», η οποία ανοίγει την πόρτα του πανεπιστήμιου στο ιδιωτικό κεφαλαίο. Ο πρόσφατος νόμος της αξιολόγησης, τα ΙΔΒΕ και ο ΔΟΑΤΑΠ αποτελούν τμήμα της κοινής αντεκπαιδευτικης Ευρωπαϊκής πολιτικής που στην ουσία προλειαίνει το έδαφος για την αναθεώρηση του αρθ.16 του Συντάγματος.
Καταρχάς βάσει της συμφωνίας της Μπολόνια δημιουργούνται δυο κύκλοι σπουδών. Ο πρώτος κύκλος διαρκεί 3 χρόνια και ισοδυναμεί με το αντίστοιχο σημερινό «μπατσελορ», συμπλήρωμα του οποίου είναι το σύστημα των πιστωτικών μονάδων. Ο φοιτητής για να αποκτήσει πτυχίο πρέπει να συγκεντρώσει από τα μαθήματα του ένα συγκεκριμένο αριθμό πιστωτικών μοναδων. Ετσι καταργείται το ενιαίο πρόγραμμα σπουδών, το οποίο εξασφαλίζει ένα ενιαίο πτυχίο με τα αντίστοιχα επαγγελματικά δικαιώματα . Τον πρώτο κύκλο Έρχεται να συμπληρώσει ο δεύτερος κύκλος σπουδών διετούς φοίτησης και αντιστοιχεί κατά κάποιο τρόπο στο μαστερ δηλαδή εστιάζει στην ειδίκευση του φοιτητή σε κάποιο συγκεκριμένο αντικείμενο(ο δημόσιος και δωρεάν χαρακτήρας του κύκλου αυτού είναι αμφίβολος). Έτσι τη θέση της ευρείας γνώσης του αντικειμένου παίρνει η υπερειδικευση η οποία αποτελεί τον κατακερματισμό της γνώσης με σκοπό την παροχή συγκεκριμένης γνώσης για συγκεκριμένη επαγγελματική κατάρτιση.
Αλλαγή παρατηρούμε και στη χρηματοδότηση των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων με την ψήφιση του νόμου για την αξιολόγησης. Με το νόμο αυτό τα ιδρύματα θα αξιολογούνται με ιδιωτικό-οικονομικά κριτήρια και θα χρηματοδοτούνται ανάλογα. Δηλαδή θα αξιολογούνται σε σχέση με την ανταγωνιστικότητα και τη ζήτηση του επιστημονικού αντικειμένου τους στην αγορά, αλλά και βάσει της υλικοτεχνικής υποδομής τους. Έτσι τα «κατώτερα» ιδρύματα (που βέβαια έχουν ήδη πληγεί από την υποχρηματοδοτηση τόσων χρόνων) θα ψάχνουν να βρουν πόρους στην ελεύθερη αγορά. Μεταβιβάζεται λοιπόν το κόστος της χρηματοδότησης από το κράτος στον ιδιώτη, με την μορφή συμφωνίας ιδιώτη-πανεπιστήμιου. Έτσι δημιουργείται μια σχέση αμοιβαίων δεσμεύσεων και παροχών, που συμπεριλαμβάνει την δυνατότητα στον ιδιώτη να καθορίσει το πρόγραμμα σπουδών, την ερευνά και διδασκαλία κτλ.
Ο νόμος της αξιολόγησης με το ΙΔΒΕ και τον ΔΟΑΤΑΠ αποτελούν σταθερά βήματα προς την ιδιωτικοποίηση, η οποία στην Ελλάδα επιστεγάζεται θεσμικά ως εξής:
Πρώτον, με την αναθεώρηση του νόμου πλαισίου (με το ν+2, τον περιορισμό του άσυλου, την κατάργηση των δωρεάν συγκραμάτων, τον περιορισμό των οργάνων συνδιοίκησης) έχουμε την λειτουργική προσαρμογή των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων στο ιδιωτικό-οικονομικά περιβάλλον, εντάσσοντας το δημόσιο πανεπιστήμιο στους τρόπους λειτουργίας των ιδιωτικών. Δεύτερον, η αναθεώρηση του άρθρου 16 αποτελεί το θεσμικο επιστέγασμα για την ολοκλήρωση της ιδιωτικοποίησης αφού αφενός νομιμοποιεί την ύπαρξη ιδιωτικών πανεπιστήμιων και αφετέρου έμμεσα ιδιωτικοποιεί τα ήδη υπάρχοντα δημόσια.
Τα αποτελέσματα της αναθεώρησης
Τα αποτελέσματα λοιπόν της αναθεώρησης είναι ξεκάθαρα. Πρώτον, θα υποβαθμιστούν τα πτυχία μας, αφού πλέον θα είναι ίσης άξιας με τα πτυχία των ιδιωτικών πανεπιστήμιων, όπου ο χρόνος φοίτησης είναι άγνωστος και το πρόγραμμα σπουδών είναι έρμαιο στις ανάγκες του κεφαλαίου. Δεύτερον, με το σπάσιμο του πτυχίου σε δυο κύκλους σπουδών και με την επέκταση των κατατμήσεων, κατακερματίζεται το επιστημονικό αντικείμενο και αφαιρείται ο ακαδημαϊκός χαρακτήρας της γνώσης, αφού ο φοιτητής ειδικεύεται σε επιμέρους κλάδους του ίδιου επιστημονικού αντικειμένου χωρίς να λάβει σφαιρική γνώση. Παράλληλα εντείνεται ο καταμερισμός εργασίας μέσα στην εκπαιδευτική διαδικασία. Με αυτό ο τρόπο το επιστημονικό αντικείμενο συρρικνώνεται με αποτέλεσμα να περιορίζεται το εύρος των εργασιών τα οποία δικαιούνται ο απόφοιτος να κάνει, αφού το πτυχίο του θα αντιστοιχεί μόνο σε επιμέρους τομείς του ίδιου επαγγελματικού αντικειμένου. Η ελλιπής γνώση που παρέχει επομένως η υπερ-ειδίκευση οδηγεί μελλοντικά τον εργαζόμενο στον φαύλο κύκλο της ημιαπασχολησης – ανεργίας – ενανακατάρτισης, μετακυλίοντας τα έξοδα της επαγγελματικής κατάρτισης από τις πλάτες των εταιριών και του κράτους, στις πλάτες των εργαζόμενων και της νεολαίας. Τρίτον, η κατάργηση του ενιαίου πτυχίου οδηγεί αναπόφευκτα στο σπάσιμο των ενιαίων επαγγελματικών δικαιωμάτων πράγμα που αποδυναμώνει τη συλλογική διεκδίκηση επαγγελματικών δικαιωμάτων μέσω συλλογικών φορέων, αφού οι φορείς θα κατακερματισθούν και η δυναμική τους θα είναι μικρή.
Οι στόχοι επομένως της ιδιωτικοποίησης είναι σαφείς. Η διδασκαλία και η επιστημονική έρευνα μετατρέπονται σε εμπορεύματα. Η εντατικοποίηση της φοιτητικής ζωής δημιουργεί ένα νέο μοντέλο επιστήμονα και εργαζόμενου, που στην ουσία μετατρέπεται σε εξάρτημα της καπιταλιστικής παραγωγής – σε επιστήμονες και εργαζόμενους ρομποτ.Ο φοιτητικός συνδικαλισμός, δηλαδή το δικαίωμα να έχεις λόγο για τα θέματα που αφορούν την παιδεία και το πανεπιστήμιο, θα καταργηθεί με αποτέλεσμα την υποταγή ολόκληρης της πανεπιστημιακής κοινότητας στην κυρίαρχη ιδεολογία. Το πανεπιστήμιο θα χαρακτηρίζεται από την ανυπαρξία δημοκρατίας και ελευθέριας του λόγου. Ο χώρος του πανεπιστήμιου, δηλαδή γίνεται αρένα για την σύγκρουση των μεγαλύτερων μονοπωλιακών επιχειρήσεων. Η επιστήμη και η εκπαίδευση υποτάσσονται πλήρως στις ανάγκες της καπιταλιστικής παραγωγής, αφού πλέον το πανεπιστήμιο αναλαμβάνει το ρόλο της παραγωγής φτηνής και ειδικευμένης εργατικής δύναμης για την αστική τάξη. Συνεπώς ο χαρακτήρας της παιδείας γίνεται έντονα ταξικός. Αυξάνονται οι ταξικοί φραγμοί , με την πληρωμή συγγραμμάτων, την επιβολή διδάκτρων και την επαγγελματική επανακατάρτιση στα κέντρα δια βίου εκπαίδευσης.
Αιτία για όλα αυτά δεν αποτελεί απλώς η περιοδική ύφεση που επιβάλλει «νεοφιλελεύθερες πρακτικές » στις κυβερνήσεις. Η αιτία είναι πολύ βαθύτερη είναι η οργανική κρίση του γερασμένου καπιταλισμού που αδυνατεί να αναπτύξει τα μέσα παραγωγής. Προσπαθώντας να βρει διέξοδο στρέφεται στην εκμετάλλευση νέων πεδίων κέρδους αποδομώντας τις κοινωνικές υπηρεσίες και την παιδεία. Αυτή η τακτική όμως προετοιμαζει ακόμα βαθύτερες κρίσεις. Γι αυτό το λόγο η δημόσια και δωρεάν παιδεία δεν είναι δυνατόν να υπάρξει πλέον σε ένα σύστημα που σαπίζει. Οι φοιτητές μαζί με τους εργαζόμενους πρέπει να παλέψουν για:
- Να μην περάσει ο νέος νόμος πλαίσιο και η αναθεώρηση του άρθρου 16
- Ανατροπή όλης της προηγούμενης αντιεκπαιδευτικης νομοθεσίας (αξιολόγηση κτλ)
- Όχι στις κατατμήσεις – ένα πτυχίο ανά γνωστικό αντικείμενο με όλα τα επαγγελματικά δικαιώματα σε αυτό.
- Εργατικό και φοιτητικό έλεγχο σε κάθε πανεπιστήμιο, στις οικονομικές λειτουργίες του, το πρόγραμμα σπουδών , την επιλογή συγγραμμάτων, τη φοιτητική μέριμνα και γενικότερα κάθε πτυχή και λειτουργία της εκπαιδευτικής διαδικασίας.
Επειδή όμως δεν υπάρχουν σοσιαλιστικές οάσεις στην καπιταλιστική έρημο, ο αγώνας για όλα αυτά είναι αναπόσπαστα δεμένος με τον αγώνα των εργαζόμενων και της νεολαίας για την κατάργηση της εκμετάλλευσης από την ολιγαρχία του πλούτου, για τον σοσιαλιστικό μετασχηματισμό της κοινωνίας.
Τζίνα Παλαιολόγου
