«Αρνιέμαι να ‘χω σκέψη που σωπαίνει…»

Ο Ιάκωβος  Καμπανέλλης γεννήθηκε  το 1922 στη Νάξο και απεβίωσε μόλις πριν λίγες μέρες, στις 29 Μαρτίου 2011 στην Αθήνα. Η οικογένειά του εγκαταστάθηκε στην Αθήνα στα 1935 κι ο ίδιος κατά τη διάρκεια της κατοχής συμμετείχε  στην αντίσταση, με αποτέλεσμα να συλληφθεί και να οδηγηθεί στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Μαουτχάουζεν, από όπου κι απελευθερώθηκε τον Μάιο του 1945.

 

Μετά την επιστροφή του στην Ελλάδα έρχεται σε επαφή με το Θέατρο Τέχνης και τις παραστάσεις που τότε ανέβαζε  ο Κάρολος Κουν. Ο ίδιος θα πει ότι «εκεί ανακάλυψε τον εαυτό του και τον προορισμό του». Έτσι, παρά την έλλειψη του γυμνασιακού απολυτηρίου, αφοσιώθηκε στο γράψιμο.

Το συγγραφικό του έργο στο χώρο του κινηματογράφου, της στιχουργικής και κυρίως του θεάτρου είναι σπουδαίο. Θεωρείται ότι το έργο του «Αυλή των θαυμάτων», που ανέβηκε στο Θέατρο Τέχνης  σε σκηνοθεσία Καρόλου Κουν την σεζόν 1957-58, άλλαξε και σε πολύ μεγάλο βαθμό καθόρισε το μεταπολεμικό θέατρο στην Ελλάδα. Ένα ακόμη έργο του άξιο αναφοράς, όχι μόνο για καλλιτεχνικούς λόγους ,αλλά και για ιστορικούς – πολιτικούς, είναι «Το Μεγάλο μας Τσίρκο» που ανέβηκε από τον θίασο του Καζάκου και της Καρέζη μεσούσης της δικτατορίας. Με την μουσική του  Ξαρχάκου, τα κείμενα του Καμπανέλλη, τον Ξυλούρη να τραγουδά επί σκηνής και τις ερμηνείες του Καζάκου και της Καρέζη, κάθε παράσταση γινόταν μια συγκέντρωση διαμαρτυρίας και οι παραστάσεις χαρακτηρίστηκαν μετέπειτα ως οι πρώτες μαζικές αντιδικτατορικές συγκεντρώσεις της εποχής. Τα έργα του όμως, ξεπέρασαν τα στενά σύνορα της χώρας και παίχτηκαν σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες όπως η Αγγλία, η Γερμανία, η Αυστρία, η Βουλγαρία, η Σουηδία και άλλες.

 

Η συνεισφορά του ήταν σημαντική και στον ελληνικό κινηματογράφο. Μπορεί τα σενάρια που έγραψε να μην είναι πολυάριθμα, υπήρξαν όμως πρώτη ύλη για ταινίες που στάθηκαν σημεία αναφοράς για τον ελληνικό κινηματογράφο. Συγκεκριμένα , έγραψε το σενάριο της ταινίας «Στέλλα»  του Μιχάλη Κακκογιάνη, της ταινίας «ο Δράκος» σε σκηνοθεσία Νίκου Κούνδουρου, την «Αρπαγή της Περσεφόνης» σε σκηνοθεσία Γρηγορίου, το «Κορίτσια στον ήλιο» του Βασίλη Γεωργιάδη. Έκανε όμως και μια σκηνοθετική απόπειρα από κοινού με τον Γιώργο Καμπανέλλη στην ταινία «Το κανόνι και τ’ αηδόνι», πάλι σε δικό του σενάριο.
 

Το πέρασμα του Καμπανέλλη από την στιχουργική άφησε εξίσου ανεξίτηλα σημάδια. Μελοποιημένος κυρίως από τον Μίκη Θεοδωράκη, τον Μάνο Χατζιδάκι και τον Σταύρο Ξαρχάκο, έγραψε τραγούδια-συνθήματα μιας εποχής, που υιοθετήθηκαν κι από το χώρο της αριστεράς μέχρι και σήμερα.

Δραστήριος και πολυπράγμων, δε θα μπορούσε να μην αγγίξει και την αρθρογραφία. Εργάστηκε στις εφημερίδες  ‘Ελευθερία’, ‘Ανένδοτος’ και στα ‘Νέα’.

Αντί επιλόγου, παρατίθεται ένα από τα σπουδαιότερα στιχουργικά του έργα με σαφή πολιτικά μηνύματα. Σε δημιουργούς σαν τον Καμπανέλλη μερικές απλές λέξεις αρμόζουν περισσότερο  από ‘ότι  τα πομπώδη εγκώμια.