Ο κορονοϊός έγινε ο καταλύτης για μία σοβαρή κρίση στα χρηματιστήρια παντού κατά τη χθεσινή «Μαύρη Δευτέρα». Η παρούσα επιδημία είναι ένα ιστορικό «ατύχημα» που έχει αποκαλύψει τη βαριά ασθένεια του καπιταλιστικού συστήματος, το οποίο ανά πάσα στιγμή κινδυνεύει να βυθιστεί σε μια ύφεση ακόμα βαθύτερη από το 2008.
Αυτή είναι άλλη μια «Μαύρη Δευτέρα». Οι χρηματιστηριακές αγορές σε όλον τον κόσμο, από το Λονδίνο μέχρι το Τόκιο, βρίσκονται σε ελεύθερη πτώση. Τα πάντα συνηγορούν σε μία επανάληψη του 2008, αλλά σε υψηλότερο επίπεδο. Με άλλα λόγια, βρισκόμαστε στα πρόθυρα μιας βαθιάς παγκόσμιας κρίσης.
«Τα οικονομικά προβλήματα θα εξαπλωθούν όπως και ο ιός», δηλώνει ο Ρέι Ντάλιο, ο καπιταλιστής δισεκατομμυριούχος, σε ένα του σχετικό σχόλιο. Οι ευρωπαϊκές μετοχές υποχώρησαν μετά το άνοιγμά τους σήμερα, Δευτέρα (σ.«Ε»: το άρθρο γράφτηκε χθες), με το χρηματιστήριο του Λονδίνου να υποχωρεί κατά 7,7 μονάδες, έχοντας τη χειρότερη μέρα από την οικονομική κρίση του 2008-09. Ο δείκτης S & P 500 της “Wall Street” υποχώρησε 7%, οδηγώντας σε 15λεπτο κλείσιμο του χρηματιστηρίου. Ο γερμανικός δείκτης “Dax” και ο γαλλικός “Cac 40” υποχώρησαν περισσότερο από 6%, ενώ ο δείκτης Stoxx Europe 600 που παρακολουθεί τις επιδόσεις των μεγαλύτερων εταιρειών της Ευρώπης, υποχώρησε σχεδόν κατά 8%. Το αργό πετρέλαιο βρισκόταν σε «καλό δρόμο» για να πετύχει τη μεγαλύτερη μείωση στη διάρκεια μιας ημέρας από τον πόλεμο του Κόλπου το 1991.
Η ανάπτυξη στην Κίνα καταρρέει, μειώνεται από 6% σε 2% και πιθανόν σε αρνητικό έδαφος, για πρώτη φορά από το 1976! Οι εξαγωγές κατέρρευσαν και οι εισαγωγές μειώθηκαν. Τον Φεβρουάριο, η μεταποιητική βιομηχανία κατέγραψε τη μεγαλύτερη πτώση που έχει καταγραφεί ποτέ. Στο παρελθόν, η Κίνα ήταν η κινητήρια δύναμη του παγκόσμιου καπιταλισμού. Τώρα αυτό έχει ανατραπεί με καταστροφικές συνέπειες. Η Ευρώπη κινείται προς την ύφεση, όπως και η Ιαπωνία. Οι «αναδυόμενες οικονομίες» αντιμετωπίζουν την προοπτική μιας σοβαρής συρρίκνωσης.
Ο ΟΟΣΑ έχει ήδη προειδοποιήσει ότι η παγκόσμια ανάπτυξη θα μπορούσε να μειωθεί στο 1,5%, αλλά ακόμη και αυτό φαίνεται αισιόδοξο. «Το χειρότερο για την οικονομία πρόκειται να έρθει μέσα στους επόμενους μήνες», δήλωσε ο Γιοακίμ Φελς, οικονομικός σύμβουλος της εταιρείας διαχείρισης κεφαλαίων “Pimco”. Πρόσθεσε ότι η ύφεση στις ΗΠΑ και στην Ευρωζώνη κατά το πρώτο εξάμηνο του έτους ήταν τώρα «μια σοβαρή πιθανότητα» και ότι η Ιαπωνία ήταν «πολύ πιθανό» να βρίσκεται ήδη σε αυτήν. Ο κ. Φελς βρίσκεται σαφώς πίσω από τα γεγονότα. Η ύφεση ξετυλίγεται μπροστά στα μάτια μας. Όλες οι «εταιρείες ζόμπι» που επιβίωναν μόνο χάρη στα πολύ χαμηλά επιτόκια δανεισμού, θα βουλιάξουν.
Ένα άρρωστο σύστημα
Η επιδημία του κορονοϊού δεν είναι η αιτία της κρίσης, αλλά η «θρυαλλίδα» που πυροδότησε μια αλυσιδωτή οικονομική αντίδραση. Αυτό θα ενταθεί, καθώς ολοένα και περισσότεροι τομείς μπαίνουν σε κρίση. Θα είναι σαν την πυρηνική έκρηξη στο Τσερνόμπιλ, όπου όταν ξεκίνησε η διαδικασία έγινε ασταμάτητη.
Ο ιός λειτουργεί ως πυροκροτητής με τον ίδιο τρόπο που η πετρελαϊκή κρίση του 1973 προανήγγειλε την κρίση του 1974 ή όπως το σπάσιμο της φούσκας στα εμπορεύματα υψηλής τεχνολογίας προκάλεσε την ύφεση του 2000-01 ή όπως η κατάρρευση των στεγαστικών δανείων που οδήγησε στην κρίση του 2008-09. Ακόμη και η ύφεση του 1929-33 ξεκίνησε από το Κραχ της Γουόλ Στριτ, προϊόν προγενέστερης κερδοσκοπίας. Κάθε γεγονός με τον δικό του τρόπο ενεργούσε ως ο καταλύτης για μια βαθιά οικονομική κρίση, η οποία ήταν ήδη έτοιμη να ξεσπάσει. Οτιδήποτε θα μπορούσε να την πυροδοτήσει, κάθε ατύχημα, θα μπορούσε να παίξει αυτό το ρόλο.
Όλα τα μέτρα που έλαβαν οι κεντρικές τράπεζες για να παρατείνουν τη λεγόμενη «ανάκαμψη» – τη μεγαλύτερη ανάκαμψη στην ιστορία – θα μετατραπούν στο αντίθετό τους. Έχουν ουσιαστικά εξαντλήσει όλα τα «πυρομαχικά» τους για να συγκρατήσουν την επόμενη ύφεση. Αλλά όταν φτάσει τελικά η ώρα της κρίσης, αυτή θα είναι πολύ χειρότερη από ό, τι στο παρελθόν. Αυτό θα συμβεί τώρα.
Το επίπεδο του δημόσιου χρέους σε όλο τον κόσμο έχει διογκωθεί από την κρίση του 2008, φθάνοντας σε επίπεδα που δεν έχουν προηγούμενο σε περίοδο ειρήνης. Μια ανάλυση της “Deutsche Bank” αποκαλύπτει ότι οι μεγάλες οικονομίες του κόσμου έχουν επίπεδα αστρονομικών χρεών, τα υψηλότερα για τα τελευταία 150 χρόνια και τα οποία έχουν καταστεί μη βιώσιμα.
Σύμφωνα με τους “Financial Times”, οι εκτιμήσεις δείχνουν ότι τα επίπεδα του παγκόσμιου χρέους υπερβαίνουν τώρα τα 250 τρισεκατομμύρια δολάρια, που αντιστοιχούν στο επιβλητικό 320% του παγκόσμιου ΑΕΠ, το μισό του οποίου αναλογεί στην Ιαπωνία, την Κίνα και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Αυτό είναι ένα σπίτι από τραπουλόχαρτα, έτοιμο να καταρρεύσει.
«Με τις επιθετικές ενέργειές τους κατά την τελευταία δεκαετία, οι κεντρικές τράπεζες έχουν παγιδευτεί σε συνεχείς παρεμβάσεις στις αγορές κρατικών ομολόγων. Είναι αναμφισβήτητα πέρα από το σημείο μη επιστροφής », δήλωσε ο Τζιμ Ράιντ της “Deutsche”.
Με τα επιτόκια κοντά στο μηδέν, ορισμένες τράπεζες αντιμετωπίζουν σοβαρές δυσκολίες σε αυτό το σημείο, καθώς τα περιθώρια κέρδους συμπιέζονται. Η “Fed” (Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ) έχει μόλις μειώσει το επιτόκιο της και άλλες πιθανόν να ακολουθήσουν, αλλά αυτό δεν θα κάνει καμία διαφορά στην ευρύτερη οικονομία και θα υπονομεύσει περαιτέρω ορισμένες τράπεζες. Αλλά δεν έχουν άλλη εναλλακτική λύση. Ενώ η “JP Morgan” κερδίζει πολλά χρήματα, άλλοι, όπως η Τράπεζα της Αμερικής, έχουν χάσει 80 δισ. δολάρια μέσα σε λίγες μόνο εβδομάδες. Η Τράπεζα “Silicon Valley” έχει χάσει περισσότερο από το ένα τρίτο της αξίας της. Υπάρχουν 5.200 τράπεζες, μικρές και μεσαίες, στις ΗΠΑ, οι οποίες πρόκειται να πληγούν άσχημα και σύντομα θα καταστραφούν από τις μεγάλες τράπεζες.
Η εξάπλωση της παγκοσμιοποίησης, η οποία ωφέλησε τον καπιταλισμό με την εντατικοποίηση του παγκόσμιου εμπορίου, τώρα αντιστρέφεται. Οι εκτεταμένες αλυσίδες εφοδιασμού, οι γραμμές παραγωγής, έχουν διαταραχθεί σοβαρά. Όλοι οι παράγοντες που στο παρελθόν τροφοδοτούσαν την ανάπτυξη μετατρέπονται διαλεκτικά στο αντίθετό τους.
Σύμφωνα με τη “Resilinc”, μια ομάδα με έδρα την Καλιφόρνια που παρακολουθεί εκατομμύρια εξαρτήματα για να χαρτογραφήσει την αλυσίδα εφοδιασμού, ανακάλυψε ότι περίπου 1.800 εξαρτήματα κατασκευάζονται στις περιοχές που βρίσκονταν σε καραντίνα στην Κίνα. «Το πιο τρομακτικό πράγμα που βλέπουμε είναι ότι ο μεγαλύτερος αριθμός εξαρτημάτων [που κατασκευάζονται μέσα και γύρω από το “Hubei”] είναι τα καλύμματα και οι αντιστάσεις – τα μικροσκοπικά πράγματα για τα οποία κανείς δεν ενδιαφέρεται – συν θερμικά εξαρτήματα, πλαστικά , ρητίνες και λαμαρίνες» δήλωσε η Μπιντίγια Βακίλ, διοικητικό στέλεχος της “Resilinc’s”. Προειδοποίησε ότι «καμία αλυσίδα εφοδιασμού δεν θα μείνει αλώβητη» και συνέχισε να προβλέπει ότι το 70% των παγκόσμιων κατασκευαστικών εταιρειών θα μπορούσε να αποκοπεί από την προμήθεια εξαρτημάτων. Η “Ford” ήταν στη θέση αυτή το 2011 και αναγκάστηκε, μαζί άλλους, να κλείσει τα εργοστάσια.
Όπως ο Πήτερ Χέιζενκαμπ, ο οποίος συμμετείχε στο σχεδιασμό του μοντέλου “Tesla S”, δήλωσε: «Χρειάζονται 2.500 μέρη για την κατασκευή ενός αυτοκινήτου, αλλά μόνο ένα για να μη κατασκευαστεί».
Κατάρρευση
Με αυτήν την οικονομική κατάρρευση, που επιδεινώνεται από τον κορονοϊό, ο οποίος απειλεί να γίνει μια πανδημία, οι κεντρικές τράπεζες και οι κυβερνήσεις φαίνονται αβοήθητες.
Ο Ρέι Ντάλιο, ο δισεκατομμυριούχος και πρόεδρος της “Bridgewater Associates”, εξέδωσε μια σοβαρή, αλλά ρεαλιστική προειδοποίηση. «Ψάχνοντας περιόδους της ιστορίας, όπου είχαμε μία τέτοια αλυσίδα περιστάσεων», είπε δυσοίωνα, «η τελευταία φορά ήταν στη δεκαετία του 1930». Έγραψε: «Οποιοσδήποτε έχει γνώση στο θέμα και σας μιλά καθαρά θα σας πει ότι οι αρνητικές οικονομικές επιπτώσεις της επιδημίας του κορωνοϊού θα είναι πιθανώς μεγάλες, ότι η νομισματική πολιτική δεν θα έχει καμιά χρησιμότητα για να την εξουδετερώσει και ότι ο συντονισμός μεταξύ των πολιτικών ηγετών και των κεντρικών τραπεζιτών είναι απαραίτητος, αλλά την ίδια στιγμή και απίθανος. Ενώ η εμφάνιση του κορονοϊού και η οικονομική κρίση που θα προέλθει από αυτόν είναι μια έκπληξη, πολλά πράγματα είναι προφανή εδώ και αρκετό καιρό … είναι σαφές ότι μια οικονομική ύφεση θα προέκυπτε κάποια στιγμή από το ένα αίτιο ή το άλλο» (“Financial Times”, 9/3/20).
Αυτό που λέει είναι απολύτως σωστό. Αυτή η κρίση θα είναι μεγάλη, στην ίδια κλίμακα με τη δεκαετία του 1930. Αλλά οι πολιτικές που συνήθως χρησιμοποιούν οι αστοί για να την αντιμετωπίσουν είναι πλέον άχρηστες. Η παγκόσμια κατάσταση δεν ήταν ποτέ τόσο επισφαλής. Επιπλέον, ο κορονοϊός είναι ένα «ατύχημα» και πρέπει να θεωρείται ως ο «πυροκροτητής», καθώς η οικονομική κρίση ήταν αναπόφευκτη σε κάποιο σημείο.
Και συνεχίζει: «Τώρα φανταστείτε την προσθήκη στην εξίσωση του δίδυμου σοκ σε υγεία και οικονομία και που αυτό θα οδηγήσει. Φανταστείτε πολλές εταιρείες που έχουν υποστεί εξουθενωτικές απώλειες εσόδων, μερικές υπερβολικά χρεωμένες λόγω του συνεχούς φθηνού δανεισμού που θα τις αναγκάσουν να σταματήσουν τις πληρωμές στους υπαλλήλους τους και να χρεοκοπήσουν».
Οι επιχειρήσεις θα περικόψουν τους μισθούς και θα χρεοκοπήσουν. Θα υπάρξουν εκτεταμένες πτωχεύσεις, οι οποίες θα έχουν περαιτέρω επιπτώσεις. Φοβούνται ότι, με τις εταιρείες που αθετούν τα χρέη τους, οι αγορές χρεογράφων εταιρειών, όπου τα επίπεδα μόχλευσης και το συνολικό χρέος αυξάνονται, θα μπορούσαν εύκολα να καταρρεύσουν.
Ενώ η Fed μείωσε λίγο τα επιτόκια και είναι πιθανό να τα μειώσει στο μηδέν, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) προσπαθεί να αντιδράσει ανάλογα. Αφού δήλωσαν πριν από λίγες εβδομάδες ότι οι προοπτικές της ευρωπαϊκής οικονομίας φαινόταν καλές, αντιμετωπίζουν τώρα μια ύφεση, με τον ιταλικό πληθυσμό να βρίσκεται ήδη σε καραντίνα. Οι οικονομίες της Γαλλίας και της Ιταλίας συρρικνώθηκαν το τελευταίο τρίμηνο του περασμένου έτους και στη Γερμανία είχαμε στασιμότητα. Για την οικονομία της Ευρωζώνης, η οποία με 1,2% ανάπτυξη το 2019 είχε ήδη επιβραδυνθεί στο χαμηλότερο ρυθμό ανάπτυξης της για 7 χρόνια, η κρίση θα αποτελέσει ένα σοβαρό πλήγμα. «Το ερώτημα είναι: πόσο καιρό θα διαρκέσει;» δήλωσε ο Τζιόρκ Άσμουσεν, πρώην επικεφαλής οικονομολόγος της ΕΚΤ. «Είναι προσωρινό; Πόσους μήνες πριν ξεκινήσει η ανάκαμψη;»
Η ελπίδα αναβλύζει αιώνια στην ανθρώπινη ψύχη. Μετά από μερικούς μήνες, πιστεύουν ότι όλα θα επανέλθουν στο φυσιολογικό. Δεδομένης της έκτασης της κρίσης – και αυτό είναι μόνο η αρχή – πολλοί μιλούν για εννέα μήνες ή ένα χρόνο. Αλλά βρισκόμαστε σε ανεξερεύνητα νερά. Η Κριστίν Λαγκάρντ, επικεφαλής της ΕΚΤ, αντιμετωπίζει ένα σοβαρό πρόβλημα. Σε αντίθεση με την Fed, η ΕΚΤ διατήρησε τα επιτόκια στο μηδέν και τώρα έχει εξαντλήσει τις επιλογές της. Μάλιστα, τα επιτόκια μειώθηκαν ήδη από τον Σεπτέμβριο σε χαμηλό ρεκόρ, σε μείον 0,5%. Αυτό ισοδυναμεί αποτελεσματικά με το να πληρώνεις την τράπεζα για να κρατήσει τα χρήματά σου!
Η ίδια η Λαγκάρντ δήλωσε πρόσφατα ότι αυτό έχει μειώσει τη δυνατότητα για περαιτέρω μειώσεις. Σοβαρά; Και αυτοί οι άνθρωποι είναι οι κορυφαίοι στρατηγοί του κεφαλαίου. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι υπήρξαν σοβαρές διαφωνίες στην ΕΚΤ σχετικά με αυτή την πολιτική. Όταν βρίσκεται κανείς στην άκρη ενός του γκρεμού, είναι δύσκολο να σκεφτεί καθαρά.
Οι χρηματοπιστωτικές αγορές πιστεύουν ότι η ΕΚΤ θα αναγκαστεί να «ενεργήσει». Έχουν υπολογίσει σε μια περαιτέρω μείωση του επιτοκίου στο μείον 0,6%. Αλλά αυτό δεν θα τους οδηγήσει πουθενά. Αυτή η απελπισμένη πολιτική είναι σαν τη λήψη στεροειδών, τα οποία μπορεί να είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικά σε μικρές δόσεις, αλλά όχι μακροπρόθεσμα, καθώς αποδυναμώνουν το σύστημα. Απλά, τα φάρμακα δεν λειτουργούν.
Αυτή η κρίση μοιάζει με μια επανάληψη της κατάρρευσης του 2008, αλλά ενδεχομένως θα είναι πολύ σοβαρότερη. Τότε κατάφεραν να διασώσουν το καπιταλιστικό σύστημα και να αποφύγουν μια νέα μεγάλη ύφεση κάτι στο οποίο συνέβαλε και η εκρηκτική ανάπτυξη της κινέζικης οικονομίας.
Χωρίς διέξοδο
Σήμερα, οι εμπορικές συγκρούσεις έχουν ήδη αυξηθεί και έχει ξεκινήσει ένας εμπορικός πόλεμος μεταξύ Κίνας και Ηνωμένων Πολιτειών, παρά την εύθραυστη συμφωνία που έχει συναφθεί και μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Ευρώπης. Με την κατάρρευση της παγκόσμιας οικονομίας και του παγκόσμιου εμπορίου, οι καπιταλιστές θα επιδιώξουν να ξεφύγουν από τα προβλήματά τους φορτώνοντάς τα σε άλλους. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε ανταγωνιστικές υποτιμήσεις. Αυτό συνέβη το 1930 και τελείωσε με την μεγάλη παγκόσμια ύφεση της δεκαετίας του 1930.
Αυτό μπορεί εύκολα να συμβεί τώρα με τον Τραμπ στο Λευκό Οίκο, ο οποίος υιοθέτησε την πολιτική «Η Αμερική Πρώτα». Μπορεί να κινηθεί ακόμη περισσότερο στον προστατευτισμό και να μετατρέψει εύκολα την ύφεση σε σοβαρή κρίση. Μόλις αρχίσει, θα είναι εξαιρετικά δύσκολο να σταματήσει. Θα είναι μια αλυσιδωτή αντίδραση, όπου και άλλες χώρες θα υιοθετούν τον προστατευτισμό για να διαφυλάξουν τα συμφέροντά τους.
Είμαστε ήδη μάρτυρες ενός εμπορικού πολέμου ανάμεσα σε Σαουδική Αραβία και Ρωσία και ανάμεσα σε ΗΠΑ και Ρωσία για τις τιμές του πετρελαίου, όπου η τιμή του αργού πετρελαίου μειώθηκε από τα 65 δολάρια το βαρέλι στα 30 δολάρια το βαρέλι σήμερα. Ήταν η μεγαλύτερη πτώση των τιμών από τον πόλεμο του Κόλπου το 1991, αλλά μπορεί να πέσει πολύ περισσότερο, πιθανώς σε $ 20.
Υπάρχει μια συζήτηση μεταξύ των αστών οικονομολόγων ως προς το είδος της κρίσης που έχουμε: μια κρίση εφοδιασμού, κρίση της ζήτησης, απλώς ένα οικονομικό σοκ – ή κάποιος συνδυασμός των τριών;
Δεν είναι σε θέση να καταλάβουν ότι πρόκειται για μια κλασική κρίση του καπιταλισμού. Έχουν εκπαιδευτεί με την αντίληψη ότι ο καπιταλισμός δεν μπορεί ποτέ να υποστεί βαθιές κρίσεις. Δεν έχουν μάθει τίποτα από την κατάρρευση του 2008, τη βαθύτερη κρίση που γνώρισε ο καπιταλισμός στην ιστορία του.
Το δίλημμα τους συνοψίστηκε από τον Μάρτιν Γουλφ, επικεφαλής οικονομολόγο των “Financial Times” το 2009: «Σήμερα, αντιμετωπίζουν τη βαθύτερη ύφεση από τη δεκαετία του 1930, ένα τραπεζικό σύστημα σε ‘τεχνητή υποστήριξη’ από τις κυβερνήσεις και τον κίνδυνο αποπληθωρισμού. Πώς μπορεί να έχουν πάει όλα τόσο στραβά;». Συνέχισε: «Οι περισσότεροι από εμάς – κι εγώ ανάμεσα τους – πιστεύαμε ότι βρήκαμε επιτέλους το Άγιο Δισκοπότηρο. Τώρα γνωρίζουμε ότι ήταν μια οφθαλμαπάτη.» (FT, 6/5/09).
Αναπόφευκτη κρίση
Ο Καρλ Μαρξ ήταν που αποκάλυψε τους αντιφατικούς νόμους της καπιταλιστικής οικονομίας, που αναθεματίζονται και σήμερα από τους αστούς οικονομολόγους. Επηρεάζονται από τον Γάλλο οικονομολόγο Ζαν Βαπτίστ Σέι, ο οποίος υπερασπιζόταν την ιδέα της οικονομικής ισορροπίας στον καπιταλισμό. Αλλά δεν υπάρχει μια τέτοια ισορροπία.
Οι σημερινοί οικονομολόγοι, όπως και ο Ντέηβιντ Ρικάρντο πριν από αυτούς, «δεν μπορούν να παραδεχτούν ότι ο αστικός τρόπος παραγωγής περιέχει μέσα του ένα εμπόδιο στην ελεύθερη ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων, ένα εμπόδιο που έρχεται στην επιφάνεια με κρίσεις και, ιδιαίτερα, με την υπερπαραγωγή- βασικό φαινόμενο στις κρίσεις», όπως ανέφερε ο Μαρξ.(«Θεωρίες της υπεραξίας, μέρος 2», 527-28)
Η ανάπτυξη του καπιταλισμού περιέχει μέσα της τον σπόρο μιας ύφεσης. Μπορούν να διατηρήσουν το καπιταλιστικό σύστημα με δανεισμό και άλλα τεχνητά μέσα, αλλά αργά ή γρήγορα αυτό φτάνει στα όριά του. «Οι τράπεζες και η πίστωση έγιναν έτσι το πιο ισχυρό μέσο για να επεκτείνουν την καπιταλιστική παραγωγή πέρα από τα όριά της», εξήγησε ο Μαρξ. Ωστόσο, πρόσθεσε λέγοντας: «και ένα από τα πιο αποτελεσματικά οχήματα των κρίσεων και της εξαπάτησης».(«Κεφάλαιο», τόμος 3, 593)
Και πάλι, εξηγεί:
«Σε ένα σύστημα παραγωγής στο οποίο η συνολική διασύνδεση της διαδικασίας παραγωγής βασίζεται στην πίστωση, μια κρίση πρέπει προφανώς να ξεσπάσει αν ξαφνικά ανακληθεί η πίστωση και γίνει αποδεκτή μόνο η πληρωμή σε μετρητά. Με την πρώτη ματιά λοιπόν, ολόκληρη η κρίση παρουσιάζεται απλά ως μια πιστωτική και νομισματική κρίση».(«Κεφάλαιο», τόμος 3, σελ.621)
Οι παραγωγικές δυνάμεις στον καπιταλισμό έχουν ξεπεράσει τα όρια της αγοράς. Υπάρχει ένα τεράστιο απόθεμα αυτοκινήτων, χάλυβα, αλουμινίου και άλλων προϊόντων και υπάρχουν ακόμα περισσότερα εργοστάσια που είναι αδρανή ή υπολειτουργούν, επειδή τα βιβλία παραγγελιών είναι άδεια. Οι αστοί οικονομολόγοι το αποκαλούν αυτό «πλεονάζουσα παραγωγική ικανότητα». Αλλά είναι μια αντανάκλαση της υπερπαραγωγής και του γεγονότος ότι το σύστημα έχει φτάσει στα όριά του. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο μπορούν να χρησιμοποιήσουν μόνο το 80% της παραγωγικής ικανότητας στην ανάπτυξη και μόνο το 70% σε μια ύφεση. Τον Νοέμβριο του 2019, η χρησιμοποίηση της παραγωγικής ικανότητας στην αμερικανική βιομηχανία ήταν 75,1%. Στην Κίνα ήταν 76,1% για το τρίτο τρίμηνο του 2019, αντανακλώντας τη διαδεδομένη πλεονάζουσα παραγωγική ικανότητα ακόμη και σε μια «ανάκαμψη».
Αυτό αντανακλά μια οργανική κρίση του καπιταλιστικού συστήματος. Η ατομική ιδιοκτησία και το έθνος-κράτος έχουν γίνει απόλυτα εμπόδια για την ανάπτυξη της κοινωνίας. Σύμφωνα με τον Μαρξ, το εμπόδιο στην ανάπτυξη του κεφαλαίου είναι το ίδιο κεφάλαιο. Η εργατική τάξη δεν μπορεί να αγοράσει τα προϊόντα που παράγει. Κι ενώ οι καπιταλιστές επιχειρούν να ξεπεράσουν αυτήν την αντίφαση αποδίδοντας αυτήν την υπεραξία σε επενδύσεις κεφαλαίου, με αυτόν τον τρόπο αυξάνουν την παραγωγική ικανότητα και οδηγούν σε μεγαλύτερη παραγωγή. Όμως η αγορά δεν μπορεί να συμβαδίσει και σε κάποιο σημείο εμφανίζεται μια κρίση υπερπαραγωγής.
Η βάση για την καπιταλιστική κρίση έχει τεθεί κατά την προηγούμενη περίοδο. Ωστόσο, για να συμβεί αυτό απαιτείται ένα «ατύχημα» για να ωθήσει το σύστημα στην άκρη του γκρεμού. Αυτό συνέβη τώρα. Όλοι οι παράγοντες που προώθησαν την ανάπτυξη, τώρα συνδυάζονται για να προωθήσουν την ύφεση, ακόμη και μια βαθιά κρίση. Με δεδομένο όλο αυτό το εύφλεκτο υλικό που υπάρχει σε όλο τον κόσμο, αυτή η πτώση μπορεί να είναι καταστροφική.
Ένα τέτοιο σενάριο θα διαλύσει πολιτικά τις κυβερνήσεις παντού. Θα προσπαθήσουν να κάνουν την εργατική τάξη να ξαναπληρώσει για την κρίση. Ωστόσο, η εργατική τάξη θα αγωνιστεί. Περισσότερο από ποτέ, το ζήτημα της ανατροπής του καπιταλισμού θα μπει στη σκέψη των πλατύτερων μαζών. Τα επαναστατικά κινήματα είναι στην ημερήσια διάταξη.
Ρομπ Σιούελ
9 Μαρτίου 2020
Μετάφραση από την ιστοσελίδα www. marxist.com: Ηλίας Κυρούσης
