Πρόσφατα, οι πιο ισχυροί τραπεζίτες παγκοσμίως συγκεντρώθηκαν στο «Jackson Hole» του Wyoming για την ετήσια συνεδρίασή τους. Έχοντας βιώσει τη μεγαλύτερη τραπεζική κρίση στην ιστορία, κυριάρχησε μια αίσθηση ανακούφισης για την αποφυγή μιας πλήρους κατάρρευσης. Ο Ben Bernanke, πρόεδρος της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ, εξέφρασε τη βεβαιότητα του, πως όλα θα πάνε καλά. Όμως κάτι τέτοιο δε μπορεί να ισχύει. Με την παγκόσμια οικονομία να αντιμετωπίζει στην καλύτερη περίπτωση μια αναιμική ανάκαμψη οι τραπεζίτες πρέπει να αναλογιστούν σοβαρά ποια θα είναι τα επόμενα βήματά τους.
Η σκέψη για παραπάνω διοχέτευση χρήματος στην οικονομία έχει προκαλέσει μεγάλες διαφωνίες μεταξύ των «στρατηγών του κεφαλαίου», ειδικά μεταξύ εκείνων που θέλουν «το χαλάρωμα της νομισματικής πολιτικής» και εκείνων που θέλουν να μειώσουν δραστικά τα τεράστια δημοσιονομικά ελλείμματα. Οι Ευρωπαίοι, έχουν υιοθετήσει μια πιο ορθόδοξη μέθοδο, προωθώντας βαθύτερες και γρηγορότερες περικοπές για μείωση του δημόσιου και ιδιωτικού χρέους. Η αναβολή αυτών των περικοπών, δηλώνει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, θα ήταν παρακινδυνευμένη. Αυτό στόχευε σαφώς τους Αμερικανούς. Όμως, οι Αμερικανοί έχουν να ενδιαφερθούν για τα συμφέροντα των δικών τους τραπεζών.
Θα μπορούσε να πει κάποιος ότι και οι δύο έχουν δίκιο και άδικο ταυτόχρονα. Ό,τι και να κάνουν θα είναι λάθος. Θα χρειαστεί μεγάλο χρονικό διάστημα μέχρι να βγούμε από αυτή την κρίση, χρόνια, ακόμα και δεκαετίες, όπως είχε συμβεί την περίοδο μεταξύ των δύο παγκοσμίων πολέμων. Σαφώς, η σημερινή κατάσταση δεν είναι κανένα προσωρινό οικονομικό παραστράτημα. Ακόμη και ο Πρόεδρος Obama αναγνώρισε ότι «δεν υπάρχει γρήγορη λύση για την χειρότερη οικονομική πτώση μετά από την Μεγάλη Ύφεση».
Μια πρόσφατη ανάλυση από δυο αστούς οικονομολόγους, την Κάρμεν και τον Βίνσεντ Ρέινχαρτ, δεν ήταν καθόλου αισιόδοξη. Αφού μελέτησαν τις οικονομικές κρίσεις που συνέβησαν κατά τη διάρκεια τρων τριών τετάρτων του αιώνα, συμπεριλαμβανομένης της Μεγάλης Ύφεσης, κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι το μέλλον διαγράφεται με τα μελανότερα χρώματα. Η ερευνά τους έδειξε ότι το πραγματικό κατά κεφαλήν ακαθάριστο εγχώριο προϊόν τείνει να είναι πολύ χαμηλότερο και η ανεργία πολύ υψηλότερη κατά τη διάρκεια της δεκαετίας που ακολουθεί μετά από τέτοιες κρίσεις. Στα 10 από τα 15 παραδείγματα που μελέτησαν, η ανεργία δεν μειώθηκε ποτέ πίσω στο επίπεδο της προ-κρίσης εποχής.
Πέρα απ’ αυτό, οι σημαντικότερες καπιταλιστικές δυνάμεις προσπαθούν να βγουν από την κρίση με την στήριξη των εξαγωγών. Αλλά δεν μπορούν όλοι να το πετύχουν, και αυτό έχει οδηγήσει ήδη σε αυξανόμενες διεθνείς εντάσεις. Οι πρόσφατες ενέργειες των Ιαπώνων να υποτιμηθεί το νόμισμά τους έχουν προκαλέσει οργή στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ. Η Κίνα επίσης σκόπιμα υποτιμά συνεχώς την αξία του νομίσματός της. Τα προβλήματα, όμως, δεν σταματούν εδώ.
Οποιαδήποτε συνταγή και αν υιοθετηθεί δε θα επιφέρει καμία θεμελιώδη διαφορά. Το καπιταλιστικό σύστημα πάσχει από βαθιά ανεπάρκεια. Μόλις υπέστη ένα σοβαρό «καρδιακό επεισόδιο». Και αυτό δεν θα είναι το τελευταίο. Σε περιόδους ραγδαίας οικονομικής ανόδου οι καπιταλιστές μπορούν να χρησιμοποιήσουν το 80% της παραγωγικής ικανότητας. Στο κατρακύλισμα όμως της οικονομίας, μπορούν να χρησιμοποιήσουν μόλις το 65%. Αυτό δείχνει τον ιστορικά ξεπερασμένο χαρακτήρα του καπιταλισμού. Η παγκόσμια αγορά έχει γίνει πάρα πολύ μικρή και η ικανότητα παραγωγής πάρα πολύ μεγάλη. Υπάρχει μια κρίση των παραγωγικών δυνάμεων, που προκαλείται από τις καπιταλιστικές σχέσεις ιδιοκτησίας. Οι βαθιές κρίσεις της υπερπαραγωγής είναι μόνο μια αντανάκλαση του αδιεξόδου του υπάρχοντος κοινωνικού συστήματος.
Αυτή η τεράστια κρίση, αναβλήθηκε την προηγούμενη περίοδο μέσω της δημιουργίας της μεγαλύτερης πιστωτικής φούσκας στην Ιστορία. Ίσως, για τελευταία φορά, ο καπιταλισμός ήταν σε θέση να επεκτείνει το παγκόσμιο εμπόριο μέσω της «παγκοσμιοποίησης». Αλλά αυτό έχει δημιουργήσει τώρα μια παγκοσμιοποιημένη κρίση, μεγαλύτερη από αυτή της δεκαετίας του ’30. Όταν αναλογιστεί κανείς ότι μεταξύ 1948 και 1952, πάνω από 17 δισεκατομμύρια δολάρια δόθηκαν από το σχέδιο Marshall στην ενίσχυση και στη διάσωση της δυτικής Ευρώπης, ένα αληθινά τεράστιο νούμερο, ισοδύναμο με περίπου 200 δισεκατομμύρια δολάρια σήμερα, μπορεί να αντιληφθεί πόσο «εξωπραγματικό» είναι το ποσό που δόθηκε για να διασωθεί ο καπιταλισμός κατά τη διάρκεια των τελευταίων δύο ετών. Και αυτό ακόμα δεν έχει τελειώσει, αφού ασκείται πίεση για περισσότερα χρήματα για να ενισχυθούν οι οικονομίες των ΗΠΑ και της Μεγάλης Βρετανίας. Μπορεί να έχουν αποφύγει προσωρινά μια ύφεση, αλλά βεβαίως δεν έχουν επιλύσει την κρίση του καπιταλισμού. Κανένα ποσό «ρευστότητας» δεν θα το πετύχει αυτό. Ακόμη και η ενίσχυση μέσω του «New Deal» του Ρούσβελτ απέτυχε και δεν απέτρεψε το κατρακύλισμα του 1937-39. Η κρίση τότε «λύθηκε» μέσω του παγκόσμιου πολέμου, ο οποίος όμως αποκλείεται στις μέρες μας.
