Κυβέρνηση αστικής ενότητας
Ο σχηματισμός της κυβέρνησης Παπαδήμου είναι το αποτέλεσμα του οικονομικού και πολιτικού αδιεξόδου του ελληνικού καπιταλισμού και της απελπισμένης προσπάθειας της άρχουσας τάξης να υποτάξει τις επαναστατικές διαθέσεις της εργατικής τάξης και του φτωχού λαού.
Η μεγάλη αργοπορία που χαρακτήρισε τις διαπραγματεύσεις για τον σχηματισμό αυτής της κυβέρνησης δεν οφείλεται στο ότι τάχα οι «κομματικοί μηχανισμοί έπαιζαν παιχνίδια στην πλάτη του έθνους», σύμφωνα με το μύθο που διακινείται αυτές τις μέρες στα αστικά ΜΜΕ. Ήταν το αποτέλεσμα της δυσκολίας να βρεθούν πρόθυμοι για τη συμμετοχή σε μια κυβέρνηση που καλείται να κυβερνήσει χωρίς τη νομιμοποίηση των εκλογών, πάνω στο έδαφος της πιο βαθειάς ύφεσης και με την άμεση απειλή της ανεξέλεγκτης χρεοκοπίας και της εξόδου της χώρας από το ευρώ.
Προσπαθώντας να αποτρέψουν τις απειλές των αξιωματούχων της Ευρωζώνης για έξοδο από το ευρώ, οι Έλληνες αστοί μέσα σε καθεστώς πανικού, τάχθηκαν υπέρ του σχηματισμού μιας κυβέρνησης που θα αποτελείται από πρόσωπα της απόλυτης εμπιστοσύνης του ευρωπαϊκού κεφαλαίου. Ο Λ. Παπαδήμος, λόγω της πολύχρονης θητείας του στην ΕΚΤ ήταν ο πιο ενδεδειγμένος ανάμεσα στους υποψήφιους για τη θέση του πρωθυπουργού. Επίσης, σαν άνθρωπος του τραπεζικού κεφαλαίου, ο νέος πρωθυπουργός μπορεί να διαπραγματευθεί σε φιλικό κλίμα με τους τραπεζίτες για το «κούρεμα» των ομολόγων που προβλέπει η συμφωνία της 26ης Οκτώβρη. Αυτά τα χαρακτηριστικά του Παπαδήμου τον έκαναν πολύτιμο για την άρχουσα τάξη και τα ισχυρά ανταλλάγματα που προφανώς του προσφέρθηκαν για να άρει τις αρχικές του αμφιβολίες, προκάλεσαν μέσα σε λίγες ώρες την κωμικοτραγική ανατροπή της σχεδόν σίγουρης ορκωμοσίας του Φ. Πετσάλνικου και την πρωθυπουργοποίηση του έμπιστου τεχνοκράτη.
Τι είδους κυβέρνηση είναι όμως αυτή του Παπαδήμου; Με έναν προκλητικό τρόπο, οι αστοί και οι απολογητές τους στα ΜΜΕ παρουσιάζουν αυτή την κυβέρνηση σαν «κυβέρνηση εθνικής ενότητας». Όμως εντελώς αντίθετα, είναι μια κυβέρνηση που έχει μόνο τις ευλογίες της άρχουσας τάξης και του ευρωπαϊκού κεφαλαίου.
Ο ελληνικός λαός πριν από δύο χρόνια ψήφισε το ΠΑΣΟΚ για να βελτιώσει το βιοτικό του επίπεδο μετά από την πενταετή επίθεση της ΝΔ. Στην πορεία, του προέκυψε μια μισητή κυβέρνηση – μαριονέτα των τοκογλύφων δανειστών. Τώρα βλέπει με έκπληξη ότι αυτή η κυβέρνηση, αντί να φύγει από την εξουσία κάτω από το βάρος της λαϊκής κατακραυγής, μεταλλάσσεται σε μια νέα με τον μανδύα της «εθνικής ενότητας», περιλαμβάνοντας μάλιστα σαν επικεφαλής τον εκλεκτό των τοκογλύφων – δανειστών μαζί με παλιούς υπουργούς που δεν μπορούν καν να κυκλοφορήσουν στο δρόμο από το λαϊκό μίσος, αλλά και νέους που προέρχονται από τα αστικά κόμματα που μειοψήφησαν στις τελευταίες εθνικές εκλογές… Όπως εύστοχα αναφέρει ένα σύνθημα που αυτές τις μέρες γράφεται στους τοίχους των μεγάλων ελληνικών πόλεων «τόση δημοκρατία είχαμε να δούμε από την εποχή της χούντας».
Η νέα κυβέρνηση δεν είναι μια κυβέρνηση εθνικής, αλλά αστικής ενότητας. Αποτελείται από αστούς τεχνοκράτες και πολιτικούς εκπροσώπους απ’ όλο των φάσμα των αστικών πολιτικών ηγεσιών. Παρά τις αποστάσεις που επιχειρεί να κρατήσει ο Σαμαράς από την κυβέρνηση για λόγους δημαγωγίας, η νέα κυβέρνηση είναι μια συγκυβέρνηση της ηγεσίας του ΠΑΣΟΚ, της ΝΔ και του ΛΑΟΣ. Τα υπουργεία – κλειδιά κατέχουν ηγετικά στελέχη της αστικής ηγεσίας του ΠΑΣΟΚ με τις ευλογίες της ΝΔ. Η ΝΔ συμμετέχει στην κυβέρνηση με έξι στελέχη της, δύο από τα οποία (Δήμας, Αβραμόπουλος) είναι ηγετικά και ιστορικά. Τέλος, το ακροδεξιό ΛΑΟΣ συμμετέχει για πρώτη φορά στην κυβέρνηση με μερικά από τα πιο προβεβλημένα στελέχη του, αποδεικνύοντας ότι βρίσκεται σε αγαστή σύμπνοια με την ηγεσία του ΠΑΣΟΚ και τη ΝΔ .
Ο ενθουσιασμός και οι προσδοκίες με τις οποίες επενδύουν την πολιτική παρουσία ενός τεχνοκράτη στην κεφαλή της νέας κυβέρνησης οι απολογητές του κεφαλαίου, εκφράζουν το μεγάλο, ιστορικό κενό πολιτικής ηγεσίας για το αστικό πολιτικό στρατόπεδο στην Ελλάδα. Η απουσία αστών πολιτικών ηγετών του διαμετρήματος ενός Ε. Βενιζέλου και ενός Κ. Καραμανλή στις παρούσες κρίσιμες συνθήκες, κάνει την άρχουσα τάξη να μελαγχολεί και να μετατρέπει σε «μεσσίες» πολιτικά άπειρους και πειθήνιους μισθοφόρους της, όπως ο τεχνοκράτης νέος πρωθυπουργός. Αυτή η απουσία πρέπει να τονιστεί ότι δεν είναι ένα ζήτημα προσωπικών χαρακτηριστικών και ικανοτήτων, αλλά αντανακλά σε τελική ανάλυση το ιστορικό αδιέξοδο του καπιταλισμού και την αυξανόμενη κοινωνική απομόνωση της άρχουσας τάξης, στοιχεία που κλονίζουν σοβαρά την αυτοπεποίθησή της.
Η συμμετοχή επίλεκτων στελεχών της ακροδεξιάς στη νέα κυβέρνηση είναι ένα στοιχείο που δεν πρέπει να υποτιμηθεί. Το γεγονός ότι γνωστοί εθνικιστές υμνητές της Χούντας πήραν υπουργικά χαρτοφυλάκια, αποτελεί μια σαφέστατη προσπάθεια εξοικείωσης της κοινής γνώμης με την συμμετοχή ακραίων αντιδραστικών στις αστικές κυβερνήσεις. Αυτό σε συνδυασμό με την απουσία λαϊκής νομιμοποίησης του συνόλου της κυβέρνησης, αντανακλά σε τελική ανάλυση την μελλοντική τάση της άρχουσας τάξης προς λύσεις βοναπαρτιστικής διακυβέρνησης. Οι υπουργοποιήσεις των ακροδεξιών είναι μια προειδοποίηση για το εργατικό κίνημα και την Αριστερά. Αν ο καπιταλισμός δεν ανατραπεί από μια εργατική κυβέρνηση τότε, αργά ή γρήγορα, η εργατική τάξη θα υποστεί την επώδυνη εμπειρία της βοναπαρτιστικής αντίδρασης.
Οι δυο τακτικές μέσα στην άρχουσα τάξη για τη νέα κυβέρνηση
Παρά την κυβερνητική σύμπλευση όλων των αστικών πτερύγων, μέσα στην ελληνική άρχουσα τάξη φαίνεται να υπάρχουν σήμερα δύο κυρίαρχες τακτικές. Η μια που εκφράζεται από τα ισχυρά ΜΜΕ και την αστική ηγεσία του ΠΑΣΟΚ υιοθετεί μια στάση που θα μπορούσε να συνοψιστεί στα ακόλουθα: 1) η συγκυβέρνηση είναι μεγάλης πολιτικής σημασίας γιατί δημιουργεί ένα χρήσιμο προηγούμενο συναίνεσης για την περίπτωση μεγαλύτερων κρίσεων στο μέλλον, 2) η κυβέρνηση Παπαδήμου πρέπει να μείνει στην εξουσία όσο περισσότερο χρόνο απαιτείται για να διασφαλιστεί η θέση της Ελλάδας στο ευρώ, χωρίς να δεσμεύεται από συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα.
Η στάση αυτή καθορίζεται από τον πανικό που έχει δημιουργήσει στους αστούς η πιθανή έξοδός τους από το ευρώ. Πιστεύουν ότι η μεγαλύτερη απειλή για το σύστημά τους είναι τώρα αυτή. Παρασυρμένοι από την ακίνδυνη στάση των ηγεσιών της Αριστεράς, δεν μπορούν να δουν στο ορατό μέλλον απειλή για την εξουσία τους και γι’ αυτό, προωθούν την άμεση και πλήρη χρησιμοποίηση όλων των δυνατοτήτων που τους δίνει η πολιτική συναίνεση των αστικών κομμάτων και ηγεσιών.
Η άλλη τακτική, εκφράζεται από τη ΝΔ και τον Σαμαρά και αποτυπώθηκε στις σημερινές του δηλώσεις. Ο Σαμαράς ανέφερε πως η κοινωνία έχει ανάγκη άμεσα από τη «βαλβίδα ασφαλείας» των εκλογών, καθώς έρχεται «κοινωνική έκρηξη», τονίζοντας πως η κυβέρνηση Παπαδήμου είναι απλώς «μεταβατική» για να διεκπεραιώσει όσα απορρέουν από τη συμφωνία της 26ης Οκτώβρη. Φυσικά ο Σαμαράς δημαγωγώντας, κρύβει ότι από τη συμφωνία απορρέουν – με το πιο αισιόδοξο μάλιστα σενάριο εξέλιξης της κρίσης – μέτρα λιτότητας και περικοπών ύψους 100 δις ευρώ τα επόμενα 10 χρόνια, ποσό που σημαίνει όπως εξηγήσαμε, μια εκτεταμένη και πρωτοφανή κοινωνική καταστροφή στην Ελλάδα. Σε αντίθεση με το άλλο τμήμα της άρχουσας τάξης, η ηγεσία της ΝΔ μοιάζει να υπολογίζει – και σωστά από αστική σκοπιά – την επανάσταση σαν πιο άμεση και μεγάλη απειλή για τον καπιταλισμό από την έξοδο από το ευρώ.
Αυτό που φοβάται ο Σαμαράς είναι ότι μια πρόωρη φθορά της ΝΔ μέσα στην κυβέρνηση Παπαδήμου θα αφαιρέσει από την άρχουσα τάξη την προοπτική μιας ισχυρής κυβέρνησης, νομιμοποιημένης από μια νωπή λαϊκή εντολή, θα ενισχύσει τις επαναστατικές διαθέσεις στην κοινωνία και τα κόμματα της Αριστεράς και φυσικά, θα θέσει πρόωρο τέλος και στην δική του καριέρα ως υποψήφιου πρωθυπουργού.
Οι προοπτικές της νέας κυβέρνησης
Όμως αυτό που θα καθορίσει τις εξελίξεις δεν είναι οι τακτικές της άρχουσας τάξης, αλλά η έκταση της κρίσης του ευρωπαϊκού καπιταλισμού και η αντανάκλασή της στη συνείδηση των μαζών. Η τακτική των θιασωτών της εξάντλησης όλων των περιθωρίων της συναίνεσης είναι το ίδιο μετέωρη με εκείνη της επιδίωξης μιας περιορισμένης φθοράς για τη ΝΔ.
Η τρόικα ζητάει μέτρα εδώ και τώρα. Ένα μοντέλο δεσμευτικού υπομνήματος για νέα μέτρα έχει ήδη σταλεί για να υπογραφεί από την ελληνική αστική πολιτική ηγεσία και περιμένει τον Σαμαρά στο γραφείο του. Χωρίς αυτές τις δεσμεύσεις δεν μπορεί να προχωρήσει η εκταμίευση της 6ης δόσης, αλλά και η διαπραγμάτευση για το «κούρεμα» των ομολόγων. Ο Σαμαράς θα είναι πάρα πολύ δύσκολο να αποφύγει αυτή την υπογραφή.
Επιπρόσθετα η κυβέρνηση έχει μπροστά της άμεσα τη λήψη μέτρων που θα φθείρουν όλους τους «εταίρους» που την απαρτίζουν. Τα μέτρα αυτά απορρέουν τόσο από τις δεσμεύσεις της προηγούμενης κυβέρνησης για σαρωτικές ιδιωτικοποιήσεις, μαζικές εφεδρείες-απολύσεις στο Δημόσιο και επιβολή της είσπραξης των εξοντωτικών χαρατσιών, όσο και από τη δραματική χειροτέρευση της κρίσης σε Ελλάδα και Ευρωζώνη και την πολύ σοβαρή πιθανότητα να μην υπάρξει το επιδιωκόμενο από την Ελλάδα όφελος μετά τις διαπραγματεύσεις για το «εθελοντικό κούρεμα» των ομολόγων. Αυτοί είναι παράγοντες που μπορούν να φέρουν πιο κοντά την προοπτική μιας εσωτερικής στάσης πληρωμών και μιας ανεξέλεγκτης χρεοκοπίας. Πάνω στη βάση της ραγδαίας χειροτέρευσης της κρίσης, η νέα κυβέρνηση τις επόμενες βδομάδες θα μπορούσε να βρεθεί ακόμα και υπό την απειλή μιας άμεσης έξωσης από το ευρώ.
Όλα αυτά τα ενδεχόμενα θα απειλούν να αποσταθεροποιήσουν τη νέα κυβέρνηση, φέρνοντάς την αντιμέτωπη με ένα νέο κύμα κινητοποιήσεων και βυθίζοντάς την μέσα σε μια διαδικασία εσωτερικών συγκρούσεων.
Για μια κυβέρνηση εργατικής ενότητας με σοσιαλιστικό πρόγραμμα!
Όλες αυτές τις μέρες οι εργαζόμενοι παρακολουθούν το θέατρο της «εθνικής ενότητας», πολιτικά αφοπλισμένοι και χωρίς εναλλακτική λύση. Η αδράνεια όλων των ηγεσιών του εργατικού κινήματος μετά τη μεγαλειώδη 48ωρη γενική απεργία έδωσε χώρο στην άρχουσα τάξη να μανουβράρει ανενόχλητη από το εργατικό κίνημα, ενώ όπως αποδείχθηκε η κυβέρνηση ήταν εξαιρετικά αδύναμη. Μια κλιμάκωση του αγώνα σε μια γενική πολιτική απεργία διαρκείας θα μπορούσε να έχει οδηγήσει την κυβέρνηση εσπευσμένα σε εκλογές. Όμως οι ηγεσίες του εργατικού κινήματος έκαναν τα πάντα για να υποχωρήσει το μεγάλο κίνημα απεργιών και καταλήψεων θυλάκων του κρατικού μηχανισμού, ενώ οι ηγεσίες της Αριστεράς μονότονα ζητούσαν εκλογές, χωρίς να εξηγούν το πώς θα μπορούσε να επιβάλει τις εκλογές το εργατικό κίνημα.
Χωρίς ηγεσία και σαφή προοπτική, οι εργαζόμενοι και ο φτωχός λαός βρήκαν διέξοδο έκφρασης των επαναστατικών τους διαθέσεων με τη μετατροπή των παρελάσεων της 28ης Οκτώβρη σε μαζικές διαδηλώσεις. Όμως και πάλι, οι ηγεσίες της Αριστεράς δεν πήραν πρωτοβουλίες για να ανταποκριθούν σε αυτές τις διαθέσεις και συνέχιζαν τις εκκλήσεις για εκλογές, χωρίς αυτές να συνοδεύονται από ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα δράσης. Αυτή η στάση έδωσε στην κυβέρνηση το χρόνο να επιτύχει μια «συντεταγμένη» απόδραση από την εξουσία και να μαγειρέψει ανενόχλητη μια κυβέρνηση συνεργασίας.
Η στάση των ηγεσιών ΚΚΕ και ΣΥΡΙΖΑ κατά τη διάρκεια των πολυήμερων διαπραγματεύσεων για τη νέα αστική κυβέρνηση ήταν πραγματικά αξιοθρήνητη. Δεν ψέλλισαν ούτε μια κουβέντα που θα μπορούσε να δείξει στους εργαζόμενους μια άλλη προοπτική εξουσίας από εκείνη της «εθνικής ενότητας» των αστών. Το αποτέλεσμα ήταν να επικρατήσει γενικευμένη σύγχυση, αποπροσανατολισμός και απογοήτευση στις τάξεις των εργαζόμενων μαζών. Στα μάτια τους, μόνο οι αστοί είχαν λύση στο πρόβλημα της εξουσίας. Η Αριστερά για άλλη μια φορά με τη στάση της, εμφανίστηκε απλά σαν δύναμη διαμαρτυρίας χωρίς προοπτική.
Τι πρέπει να κάνει η Αριστερά για να αντιστρέψει αυτή την εικόνα και να δείξει έναν άλλο δρόμο στους εργαζόμενους, μακριά από την υποταγή στην απάτη της «εθνικής ενότητας»; Οι αστοί με το ενωτικό τους πνεύμα αυτές τις μέρες έδωσαν μαθήματα ταξικής συμπεριφοράς. Κάθε αριστερός αγωνιστής πρέπει λοιπόν να παλέψει για την ενότητα των μαζικών δυνάμεων της Αριστεράς και του εργατικού κινήματος στους αγώνες ενάντια στη νέα κυβέρνηση αστικής ενότητας. Ταυτόχρονα, η ενότητα αυτή πρέπει ΤΩΡΑ να πάρει τη μορφή μιας πολιτικής συμμαχίας ΚΚΕ-ΣΥΡΙΖΑ, για την εκλογή μιας κυβέρνησης που θα εφαρμόσει ένα σοσιαλιστικό πρόγραμμα. Άλλος δρόμος δεν υπάρχει. Χωρίς την υπεράσπιση αυτής της συγκεκριμένης λύσης εξουσίας, οι κραυγές καταγγελίας για «την αντιδημοκρατική εκτροπή» της άρχουσας τάξης και «εκλογές εδώ και τώρα», είναι για τους εργαζόμενους και το φτωχό λαό, απλά «κούφια λόγια».
