Παγκόσμια κρίση του καπιταλισμού – Μέρος Α’
Του Ρομπ Σιούελ
Μετάφραση : Σταμάτης Καραγιαννόπουλος
από την ιστοσελίδα www.marxist.com
Τα γεγονότα κινούνται με αστραπιαία ταχύτητα. Οι χρηματιστηριακές αγορές είναι σε μια ελεύθερη πτώση παγκόσμια. Κάποιες μέρες σηματοδότησαν μια πρόσκαιρη αναζωογόνηση, μόνο όμως για να ακολουθηθούν από μεγαλύτερους σπασμούς. Η όλη κατάσταση μας θυμίζει το 2008 ή σωστότερα τη δεκαετία του 1930.
Ο επικεφαλής της Παγκόσμιας Τράπεζας Robert Zoellick προειδοποίησε για μια «νέα και πιο επικίνδυνη περίοδο για την παγκόσμια οικονομία», καθώς η Ευρώπη παλεύει να αντιμετωπίσει την κρίση χρέους της. Ο Zoellick είπε ότι το πρόβλημα χρέους της Ευρωζώνης είναι πολύ μεγαλύτερο από τα «μεσο-μακροπρόθεσμα προβλήματα» των ΗΠΑ που σηματοδοτήθηκαν από την υποβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας της χώρας από την «Standard and Poor’s» και έσπειραν πανικό στις διεθνείς αγορές. «Είμαστε στις αρχικές στιγμές μιας νέας και διαφορετικής θύελλας,» είπε ο Zoellick. «Στις προηγούμενες δύο εβδομάδες όλος ο κόσμος κινήθηκε σε μια νέα και πιο επικίνδυνη φάση», δήλωσε σε μια συνέντευξη σε Αυστραλιανή εφημερίδα.
Οι αστοί οικονομολόγοι είχαν ανακηρύξει το τέλος της κρίσης το καλοκαίρι του 2009. Όπως πάντα κοίταξαν στην επιφάνεια και αγνόησαν τις υπόγειες αντιφάσεις. Τώρα όλες οι κουβέντες τους για τα πρώτα «άγουρα βλαστάρια» της ανάκαμψης εξαφανίστηκαν εντελώς. Για το μεγαλύτερο τμήμα της Ευρώπης, τις ΗΠΑ και την Ιαπωνία, δεν υπάρχει ανάκαμψη. Οι χώρες αυτές βρίσκονται σε μια κατάσταση δίχως προηγούμενο. Κινούνται από τη μια κρίση στην άλλη.
«Η νέα φάση της κρίσης» δήλωσε ο Satyajit Das, συγγραφέας του «Ακραίου Χρήματος», «είναι διαφορετική από το 2008 και την κρίση της «Lehman».Τότε οι κυβερνήσεις είχαν την δυνατότητα να υποστηρίξουν τον ιδιωτικό τομέα και ιδιαίτερα τον χρηματοπιστωτικό τομέα. Τώρα η κρίση συμπεριλαμβάνει ολόκληρα έθνη» (“Financial Times” 11/8/11).
Με άλλα λόγια, η κρίση του καπιταλισμού δεν έχει επιλυθεί από την τρομερή κρατική επιχορήγηση τρισεκατομμυρίων δολαρίων που είχαμε την προηγούμενη περίοδο, αλλά αντίθετα έχει χειροτερέψει. Υπάρχει ένας γενικευμένος πανικός για τις εξελίξεις στην Ευρώπη και την Αμερική, όπου ο φόβος για την ύπαρξη μιας οικονομίας που συστέλλεται, μπορεί να σπρώξει τα πράγματα στα άκρα. Τους τελευταίους 6 μήνες, η αμερικάνικη οικονομία αναπτύχτηκε μόνο κατά 0.8% σε ετήσια βάση. Μια περικοπή των δημοσιονομικών δαπανών κατά 2% του ΑΕΠ τον επόμενο χρόνο όπως αυτή που σχεδιάζεται – η μεγαλύτερη από όλες τις μεγάλες οικονομίες – θα είναι αρκετή για να βάλει την οικονομία σε μια δεύτερη απανωτή ύφεση.
Εμπιστοσύνη
Οι αστοί οικονομολόγοι λένε ότι η πρόσφατη αναταραχή έχει να κάνει με μια «κρίση εμπιστοσύνης». Παρ’ όλα αυτά, η κρίση δεν είναι ένα υποκειμενικό φαινόμενο, αλλά έχει τις ρίζες της στην αντικειμενική κατάσταση. Οι κίνδυνοι στις ΗΠΑ προκαλούν πανικό. «Η Αμερική είναι 6 χρόνια σε μια χαμένη δεκαετία», ισχυρίζεται ο «Economist» (6/8/11). Είναι αυτή η κρίση που αναδύεται από τις αντιφάσεις του καπιταλισμού η αιτία που οδηγεί στην απώλεια της εμπιστοσύνης και όχι το αντίστροφο. Φυσικά, η απώλεια εμπιστοσύνης μπορεί να συνεισφέρει και αυτή από μόνη της όταν εμφανίζεται στο βάθεμα της κρίσης.
Η υποβάθμιση της οικονομίας των ΗΠΑ από τον οίκο «S&P» αντανακλά την εξαπλωνόμενη ασθένεια του καπιταλισμού. Η οικονομία των ΗΠΑ μόλις που αναπτύσσεται και η ανεργία παραμένει στο 9%. Αυτό μετατρέπεται σε δηλητήριο για την παγκόσμια οικονομία, σε μια στιγμή που η Ευρώπη είναι σε μια κατάσταση όπου η κρίση βαθαίνει. Η άρχουσα τάξη βαδίζει διεθνώς προς την άβυσσο, παραλυμένη από την ανικανότητά της.
Ο φόβος ότι η κρίση θα αρχίσει να μεταδίδεται από την Ελλάδα στις υπόλοιπες Ευρωπαϊκές οικονομίες γίνεται πραγματικότητα. Η Ιταλία και τώρα η Γαλλία, αισθάνονται «τη φωτιά», με τις τραπεζικές μετοχές τους να δέχονται επίθεση. Υπάρχουν φήμες μιας πιθανής Γαλλικής υποβάθμισης. Μόνο η παρέμβαση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας με την αγορά Ιταλικών και Ισπανικών ομολόγων καθυστερεί την κατάρρευση, τουλάχιστον για την ώρα.
Το νέο σχέδιο για την Ελλάδα απλά εξοικονομεί λίγο χρόνο. Η Ελλάδα είναι ουσιαστικά χρεοκοπημένη και δεν μπορεί να αποπληρώσει το χρέος της. Αναπόφευκτα θα χρεοκοπήσει την ερχόμενη περίοδο, με τρομερές επιπτώσεις σε ολόκληρη την Ευρώπη. Ενώ η ΕΚΤ και το ΔΝΤ μπορούν να χρηματοδοτούν την Ελλάδα και την Πορτογαλία, δεν έχουν τις απαραίτητες πηγές που απαιτούνται για την χρηματοδότηση του χρέους της Ισπανίας και της Ιταλίας.
Ακόμα και ο Τζούλιο Τρεμόντι, ο Ιταλός υπουργός Οικονομικών, παραλλήλισε την κρίση της Ευρωζώνης με τον «Τιτανικό», όπου «ούτε και οι επιβάτες της πρώτης θέσης μπόρεσαν να σώσουν τους εαυτούς τους».
Η διάλυση της Ευρωζώνης θα μπορούσε να έχει παρόμοιες επιπτώσεις με αυτές που είχε η διάλυση της επικράτειας του ρουβλίου μετά το 1993,όπου οι χώρες της πρώην ΕΣΣΔ αναγκάστηκαν να χρηματοδοτήσουν τα ελλείμματα τους τυπώνοντας το δικό τους χρήμα. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα τον υπερ-πληθωρισμό και την κατάρρευση του βιοτικού επιπέδου. Επίσης παραλληλισμοί μπορούν να γίνουν με την Γερμανία του 1923.
Η διάσωση της Ελλάδας, της Ιρλανδίας και της Πορτογαλίας είναι ένα πράγμα. Η απόπειρα να διασωθεί η Ισπανία και η Ιταλία είναι κάτι εντελώς διαφορετικό. Υπολογίζεται ότι αυτό θα μπορούσε να κοστίσει τουλάχιστον 5 τρις ευρώ, με μόνη δυνατή εγγυήτρια την Γερμανία. Παρ’ όλα αυτά η Άνχελα Μέρκελ αντιμετωπίζει μια ισχυρή αντιπολίτευση, όχι μόνο από το δικό της κόμμα, αλλά και από τον μικρό της συνεταίρο στον κυβερνητικό συνασπισμό, του οποίου η απήχηση έχει καταρρεύσει στα γκάλοπ. Σε κάθε περίπτωση χωρίς υποστήριξη από τους Γερμανούς το όλο εγχείρημα της Ευρωζώνης θα αποσυντεθεί, ενώ ήδη η Γερμανική βιομηχανική παραγωγή επιβραδύνει.
Φάντασμα
Το φάντασμα ενός νομισματικού πολέμου επίσης αναβιώνει, καθώς οι καπιταλιστές προσπαθούν να βρουν καταφύγιο από την οικονομική θύελλα. Η πιθανότητα μιας νέας «ποσοτικής χαλάρωσης» στις ΗΠΑ (σ.τ.μ : δηλαδή η αγορά μακροπρόθεσμων κρατικών χρεογράφων από την αμερικανική Κεντρική Τράπεζα με στόχο τη μείωση των μακροπρόθεσμων επιτοκίων και τη διοχέτευση ρευστότητας στην αγορά), έχει οδηγήσει το δολάριο σε χαμηλότερα επίπεδα και έχει ενθαρρύνει την εισβολή κερδοσκοπικών κεφαλαίων στις αναδυόμενες αγορές. Όχι μόνο η τιμή του χρυσού έχει εκτοξευτεί, αλλά επίσης και η τιμή του Ελβετικού φράγκου έχει αυξηθεί κατακόρυφα. Η Εθνική Τράπεζα της Ελβετίας είναι αδύναμη να εμποδίσει αυτό που συμβαίνει, ακόμα και με την παροχή μεγάλων ποσών μετρητών στο σύστημα και την μείωση των επιτοκίων σε μηδενικά επίπεδα.
Το καλύτερο που μπορούν να προσδοκούν οι καπιταλιστές είναι όχι μια οικονομική ανάκαμψη, αλλά μερικές δεκαετίες στασιμότητας. Η παγκόσμια οικονομία αντιμετωπίζει μια παρόμοια κατάσταση με την Ιαπωνική οικονομία μετά την κατάρρευση της φούσκας των ακινήτων το 1989, που έσπρωξε την χώρα σε μια ύφεση η οποία διαρκεί σχεδόν 2 δεκαετίες. Παρ’ όλα αυτά, όταν η Ευρωζώνη καταρρεύσει, οι συνέπειες θα είναι παγκόσμιες και θα κάνουν το 2008 να μοιάζει σαν ένα απλό «πάρτι τσαγιού».
