Ολοκληρώνοντας σήμερα τη δημοσίευση μιας σειράς κειμένων για τη διεθνή, ευρωπαϊκή και ελληνική κατάσταση που αποτελούν αποτέλεσμα της συζήτησης που διεξάγεται στο πλαίσιο της συντακτικής ομάδας της Μαρξιστικής Φωνής τις τελευταίες εβδομάδες, δημοσιεύουμε μια ανάλυση για την κατάσταση και τις προοπτικές των μαζικών κομμάτων και την αναγκαία προγραμματική απάντηση της Αριστεράς στο καπιταλιστικό αδιέξοδο.
ΤΑ ΜΑΖΙΚΑ ΚΟΜΜΑΤΑ ΚΑΙ Η ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΤΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ
Η επίδραση της ανάπτυξης της προεπαναστατικής κατάστασης στα μαζικά κόμματα θα είναι καταλυτική.
Στο ΠΑΣΟΚ μια πρώτη γεύση ήταν η οι αποδοκιμασίες του Παπανδρέου από την ΠΑΣΠ στην εθνική συνδιάσκεψη. Ενδεικτικό στοιχείο σε αυτή την κατεύθυνση ήταν και η νέα ανοιχτή διαφοροποίηση στην ΠΑΣΚΕ, όπου μετά από την ΠΑΣΚΕ της ΠΟΕ-ΟΤΑ και η ΠΑΣΚΕ της ΔΟΕ ανακοίνωσε ότι θα απόσχει από τις κομματικές διαδικασίες σαν ένδειξη αντίθεσης στην κυβερνητική πολιτική. Τέλος ακόμα και σε επίπεδο κοινοβουλευτικής ομάδας, η αναγγελία των νέων μέτρων προκάλεσε την επιστολή ανοικτής διαφωνίας 8 βουλευτών του ΠΑΣΟΚ με τις σχεδιαζόμενες απολύσεις στο Δημόσιο, γεγονός που αντανακλά τις ασφυκτικές πιέσεις που δέχονται σήμερα από την εξοργισμένη εργατική εκλογική τους βάση σύσσωμοι οι χρεοκοπημένοι καριερίστες ρεφορμιστές.
Το ΠΑΣΟΚ παρότι διαθέτει μια πολιτικά εκφυλισμένη και αστική μέχρι το «μεδούλι» ηγεσία, δεν είναι ένα αστικό κόμμα όπως η Ν.Δ. Η κοινωνική βάση του είναι τα πλατειά στρώματα της εργατικής τάξης. Κύρια εξαιτίας την απουσίας μιας άμεσης εναλλακτικής λύσης από τα κόμματα της παραδοσιακής Αριστεράς, το ΠΑΣΟΚ διατηρεί σε όλα τα γκάλοπ την εκλογική υποστήριξη του 25% του εκλογικού σώματος. Οι έως σήμερα σχετικά αναιμικές αντιπολιτευτικές τάσεις θα κλιμακωθούν αποφασιστικά σαν αποτέλεσμα μιας βέβαιης επερχόμενης εκλογικής ήττας, που θα δημιουργήσει τις συνθήκες για την δημιουργία μιας μαζικής αριστερής αντιπολίτευσης ή μιας μαζικής αριστερής διάσπασης στο ΠΑΣΟΚ, με κορμό τα συνδικάτα και τη νεολαία.
Έχουμε επανειλημμένα τονίσει, ότι αν υπήρχε σήμερα μια γνήσια μαρξιστική ηγεσία στο ΚΚΕ, η άνοδος μιας σοσιαλιστικής κυβέρνησης στην εξουσία θα ήταν ζήτημα μερικών μηνών η λίγων χρόνων. Εκμεταλλευόμενη τις γερές ρίζες που έχει το κόμμα σε μια σειρά εργατικού χώρους –κλειδιά και γενικότερα στην εργατική τάξη, πάνω στη βάση της τακτικής του Ενιαίου Μετώπου και με οδηγό την υπομονετική εξήγηση για την αναγκαιότητα της εφαρμογής ενός σοσιαλιστικού προγράμματος, η ηγεσία του ΚΚΕ θα μπορούσε να αναδείξει το κόμμα σε πολιτικά κυρίαρχο στους εργαζόμενους και την κοινωνία αμφισβητώντας την αστική εξουσία. Όμως η ηγεσία αντί να συζητά για το πώς το κόμμα θα δώσει λύση στο ζήτημα της εξουσίας, διοργάνωσε το καλοκαίρι μια ειδική συνδιάσκεψη για την «πολιτική και την κομματική» αποκατάσταση του αρχιερέα του ελληνικού σταλινισμού, Ν. Ζαχαριάδη…. Επίσης, δείχνει διατεθειμένη να συνεχίσει τον ακραίο σεχταρισμό που απομόνωσε το κόμμα εντελώς από τις εκατοντάδες χιλιάδες λαού που συμμετείχαν στο κίνημα στις πλατείες.
Τα ηγετικά στελέχη του ΚΚΕ μπορεί να μην κρύβουν την ικανοποίησή τους γιατί επιτέλους «ξεφούσκωσε» το κίνημα στις πλατείες, αλλά η άνοδος του φοιτητικού κινήματος και το νέο κύμα εργατικών αγώνων θα υποβάλουν ξανά σε δοκιμασία την πολιτική τους. Αναπόφευκτα, τα πιο κριτικά σκεπτόμενα μέλη του κόμματος και της ΚΝΕ θα τείνουν να αντιπολιτευθούν τη σεχταριστική ηγετική γραμμή που θα αποδεικνύεται στη πράξη αδιέξοδη και για το κίνημα, αλλά και για το κόμμα. Νέες μαζικές διαγραφές και διασπάσεις είναι πολύ πιθανό να αποδείξουν ότι η ηγεσία με την πολιτική και την τακτική της βλάπτει σοβαρά την ίδια τη συνοχή και την ενότητα του κόμματος.
Στον ΣΥΝ και τον ΣΥΡΙΖΑ, παρά την μικρή άνοδο στα γκάλοπ, είναι έκδηλη η αδυναμία της ηγεσίας να αξιοποιήσει την οργή των εργαζόμενων για την κυβέρνηση και την απογοήτευσή τους για τη διασπαστική τακτική της ηγεσίας του ΚΚΕ. Σε προγραμματικό επίπεδο, η κύρια ηγετική ομάδα του ΣΥΝ με την υποστήριξή της στα ευρωομόλογα που εκφράζει την πεισματική της τάση να αναζητά «προοδευτικές, αντι-νεοφιλελεύθερες» λύσεις μέσα στο πλαίσιο του καπιταλισμού, δεν ενθουσιάζει τους εργαζόμενους και αδυνατεί να συσπειρώσει την ίδια τη βάση του κόμματος.
Από την άλλη πλευρά, η ηγεσία του Αριστερού Ρεύματος του ΣΥΝ με την επιμονή της να υπερασπίζει το λαθεμένο σύνθημα της επιστροφής στη δραχμή σαν προϋπόθεση για κάθε πρόοδο στη χώρα, ανεξάρτητα από τις προθέσεις της, συσκοτίζει την αιτία της κρίσης που δεν είναι το ευρώ αλλά ο ίδιος καπιταλισμός και προσδίδει πατριωτική διάσταση στο διεθνιστικό από τη φύση του, ταξικό καθήκον του σοσιαλιστικού μετασχηματισμού της κοινωνίας. Με αυτή την στάση της δεν ανταποκρίνεται στον στόχο που η ίδια έθεσε στο περσινό συνέδριο του κόμματος, για την στροφή στον επαναστατικό μαρξισμό. Δημιουργεί έτσι ένα μεγάλο κενό στα αριστερά του κόμματος, που μπορεί να καλυφθεί μόνο από την αναγκαία δημιουργία μιας γνήσιας μαρξιστικής τάσης, καθαρά διαχωρισμένης από όλες τις ανεπαρκείς ρεφορμιστικές πολιτικές συνταγές.
Βασικές πολιτικές θέσεις για την Αριστερά
Η συνολική διαγραφή του ληστρικού δημόσιου χρέους και η στάση πληρωμών προς τους εγχώριους και διεθνείς τοκογλύφους, είναι μια θεμελιώδης θέση για το πρόγραμμα που πρέπει να υπερασπίσει η Αριστερά σήμερα. Η επαναδιαπραγμάτευση και η μερική διαγραφή είναι θέσεις μεσοβέζικες, που δεν ανταποκρίνονται στις πιεστικές ανάγκες των εργαζόμενων μαζών και στο καθήκον για μια δραστική απάντηση στον κηρυγμένο εδώ και καιρό ανοιχτό πόλεμο των διεθνών τοκογλύφων ενάντια στα στοιχειώδη δικαιώματα και συμφέροντα των εργαζόμενων.
Όμως από μόνη της, η διαγραφή του χρέους δεν μπορεί να οδηγήσει σε διέξοδο από την κρίση. Θα πρέπει να συνοδεύεται από την εφαρμογή ενός σοσιαλιστικού προγράμματος για την εγκαθίδρυση μιας κοινωνικοποιημένης σχεδιασμένης οικονομίας, μέσα από την ενοποίηση και το πέρασμα σε κρατική ιδιοκτησία με εργατικό έλεγχο και διοίκηση όλων των μεγάλων επιχειρήσεων κατά κλάδο παραγωγής, τη δημιουργία μιας ενιαίας εθνικής τράπεζας και την επιβολή κρατικού μονοπωλίου στο εξαγωγικό εμπόριο. Στο πλαίσιο της εφαρμογής αυτού του προγράμματος, αποφασιστική σημασία έχει το ξεθεμελίωμα του σημερινού σπάταλου και διεφθαρμένου αστικού κρατικού μηχανισμού και η αντικατάστασή του από την δημοκρατική εξουσία των εργαζόμενων, που θα καταργήσουν όλα τα ταξικά προνόμια των αξιωματούχων, θα τους εκλέγουν, ανακαλούν και ελέγχουν οι ίδιοι και θα διοικούν δημοκρατικά την οικονομία συνδιαμορφώνοντας ένα κεντρικό σχέδιο που θα υπηρετεί τις κοινωνικές ανάγκες.
Ακόμα όμως και η κατά γράμμα εφαρμογή ενός σοσιαλιστικού προγράμματος στη χώρα μας, παρ’ ότι θα είναι ένα τεράστιο βήμα μπροστά, δεν μπορεί να οδηγήσει από μόνη της στο σοσιαλισμό, που όπως περίτρανα απέδειξε η τύχη της ΕΣΣΔ και της Κίνας είναι αδύνατο να οικοδομηθεί στο πλαίσιο μιας χώρας, πόσο μάλλον μιας οικονομίας με πολύ μικρή παραγωγική ισχύ, όπως αυτή της Ελλάδας.
Η σημερινή καπιταλιστική Ελλάδα είναι οργανικό τμήμα ενός αναπτυγμένου διεθνούς καταμερισμού εργασίας στο πλαίσιο του σύγχρονου παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού.
Πάνω σε αυτή την πραγματική οικονομική βάση, η ελληνική σοσιαλιστική επανάσταση είναι αναπόσπαστο τμήμα της ευρωπαϊκής και παγκόσμιας σοσιαλιστικής επανάστασης. Ακριβώς γι’ αυτό το λόγο, οι ηγεσίες του εργατικού κινήματος και της Αριστεράς πρέπει να εκπαιδεύσουν υπομονετικά την εργατική τάξη – ξεκινώντας από τα πιο πρωτοπόρα της τμήματα – σε μια διεθνιστική προσέγγιση του καθήκοντος της σοσιαλιστικής αλλαγής και σε μια διεθνιστική προοπτική.
Το σύνθημα των Ενωμένων Σοσιαλιστικών Πολιτειών της Ευρώπης
Αυτό που δείχνει η παρούσα κρίση στην Ευρωζώνη είναι ότι ο καπιταλισμός μέρα με τη μέρα αποδεικνύεται οργανικά ανίκανος να προχωρήσει την ιστορικά προοδευτική διαδικασία ενοποίησης της ευρωπαϊκής ηπείρου. Η μόνη δύναμη που μπορεί να επιτελέσει αυτό το καθήκον είναι η ευρωπαϊκή εργατική τάξη κάτω από τη σημαία του σοσιαλισμού.
Πριν από 82 χρόνια ο Λέον Τρότσκι, έγραφε σε ένα άρθρο του στο «Δελτίο της Ρωσικής Αντιπολίτευσης» : «…Η ουσία της εποχής μας βρίσκεται στο εξής: οι παραγωγικές δυνάμεις έχουν οριστικά αναπτυχθεί πέρα από τα όρια του εθνικού κράτους και έχουν αποκτήσει, κυρίως στην Αμερική και την Ευρώπη, εν μέρει ηπειρωτικές και εν μέρει παγκόσμιες διαστάσεις. …Ο σοσιαλισμός θα βασιστεί σε αναπτυγμένες παραγωγικές δυνάμεις, αλλιώς θα αντιπροσωπεύει όχι πρόοδο αλλά οπισθοχώρηση σε σχέση με τον καπιταλισμό.
Η φόρμουλα Σοβιετικές Ενωμένες Πολιτείες της Ευρώπης είναι ακριβώς η πολιτική έκφραση της ιδέας ότι ο σοσιαλισμός είναι αδύνατος σε μια χώρα. Ο σοσιαλισμός δεν μπορεί φυσικά να αναπτυχθεί πλήρως ακόμη και στα όρια μιας μόνο ηπείρου. Οι Σοσιαλιστικές Πολιτείες της Ευρώπης αντιπροσωπεύουν το ιστορικό σύνθημα, που είναι ένα στάδιο στο δρόμο προς την παγκόσμια σοσιαλιστική συνομοσπονδία… Η πρωτοπορία του ευρωπαϊκού προλεταριάτου λέει στα σημερινά της αφεντικά: για να ενώσουμε την Ευρώπη, είναι πρώτα απ΄ όλα αναγκαίο να αποσπάσουμε την εξουσία από τα χέρια σας. Θα το κάνουμε. Θα ενώσουμε την Ευρώπη. Θα την ενώσουμε ενάντια στον εχθρικό καπιταλιστικό κόσμο. Θα τη μετατρέψουμε σε ισχυρό στρατόπεδο του μαχητικού σοσιαλισμού. Θα την κάνουμε τον ακρογωνιαίο λίθο της Παγκόσμιας Σοσιαλιστικής Ομοσπονδίας.»
Οι παραπάνω γραμμές είναι σήμερα πιο επίκαιρες από ποτέ, στη βάση της πλήρους κυριαρχίας των ηπειρωτικών και παγκόσμιων «καρτέλ» της παραγωγής, της διανομής και της πίστωσης, στην εποχή που περισσότερο από κάθε άλλη, οι εργαζόμενοι σε ολόκληρη την Ευρώπη έχουν αποκτήσει κοινή συνείδηση, αλληλένδετη μοίρα και κοινά μέσα συντονισμού των κινημάτων τους.
Το σύνθημα του αγώνα για τις Ενωμένες Σοσιαλιστικές Πολιτείες της Ευρώπης υιοθετήθηκε από την Κομμουνιστική Διεθνή το 1923. Πολύ σύντομα όμως εγκαταλείφτηκε από τους σταλινικούς, στο πλαίσιο του εθνικιστικού εκφυλισμού της σταλινικής περιόδου της Κ.Δ.
Ο διαχρονικός αντίλογος για αυτό το σύνθημα χρησιμοποιεί δύο επιχειρήματα βγαλμένα από το παραδοσιακό αντι-μαρξιστικό οπλοστάσιο του διεθνούς σταλινισμού και της περίφημης θεωρίας του για τον «σοσιαλισμό σε μια χώρα».
Το πρώτο επιχείρημα είναι η περίφημη επίκληση του νόμου της «ανισόμερης εξέλιξης των διαφορετικών χωρών». Το θεωρητικό λάθος των σταλινικών είναι ότι από το νόμο της ανισόμερης εξέλιξης, για να δικαιολογήσουν τον «σοσιαλισμό σε μια χώρα», φτάνουν στο συμπέρασμα της ανεξάρτητης εξέλιξης της μιας χώρας από την άλλη. Ο Τρότσκι απαντώντας σε αυτό το επιχείρημα εξηγούσε ότι εξαιτίας της καθολικότητας, της ευκινησίας και της διασποράς του χρηματιστικού κεφαλαίου, της ζωογόνας αυτής δύναμης του ιμπεριαλισμού που διεισδύει παντού, ο ιμπεριαλισμός συνδέει με πολύ μεγάλη ταχύτητα και βάθος σε ένα και μόνο σύνολο τις διάφορες εθνικές και ηπειρωτικές δεξαμενές. Δημιουργεί ανάμεσά τους μια στενή εξάρτηση ζωτικής σημασίας. Πλησιάζει τις οικονομικές μέθοδες τους, τις κοινωνικές μορφές τους και τα επίπεδα εξέλιξής τους.
Οι διάφορες χώρες εξελίσσονται μονάχα άνισα, αλλά όχι ανεξάρτητα η μια από την άλλη ή απομονωμένες η μια από την άλλη. Οι προηγμένες αλληλεπιδρούν με τις καθυστερημένες. Πάνω στη βάση αυτή, το σύνθημα για τις Ενωμένες Σοσιαλιστικές Πολιτείες της Ευρώπης, αποτελεί την απάντηση της εργατικής τάξης στην αναγκαιότητα ο σημερινός βαθμός αλληλοσύνδεσης των διαφορετικών κρατών να πάρει ένα ανώτερο και επωφελές για όλους τους εργαζόμενους της Ευρώπης κοινωνικό και πολιτικό περιεχόμενο.
Το άλλο επιχείρημα των σταλινικών είναι «η ανισόμερη ανάπτυξη της ταξικής πάλης». Ασφαλώς, η προλεταριακή επανάσταση δεν ξεσπάει ταυτόχρονα σε όλες τις χώρες. Αλλά από την άλλη πλευρά όμως, δεν αποτελεί ένα εθνικό φαινόμενο. Έχει την οργανική τάση να εξαπλώνεται από τη μια χώρα στην άλλη, τόσο για να υπερασπιστεί τον εαυτό της ενάντια στους ισχυρούς εξωτερικούς εχθρούς, όσο και για τις ανάγκες οργάνωσης της οικονομίας. Σήμερα, στη βάση των αναπτυγμένων τεχνολογικών μέσων επικοινωνίας και συγκοινωνιών και επίσης, πάνω στη βάση της αίσθησης της κοινής μοίρας την οποία δημιουργεί στους εργαζόμενους παγκόσμια η εμπειρία από την ίδια διεθνοποιημένη καπιταλιστική πραγματικότητα της κρίσης, η εξάπλωση της προλεταριακής επανάστασης από την μια χώρα στην άλλη μπορεί να είναι γρηγορότερη και πιο συγχρονισμένη από ποτέ.
Οι σταλινικοί παρουσιάζουν την ανισόμερη εξέλιξη της ταξικής πάλης σαν μια πραγματικότητα που επιβάλει την προσήλωση σε μια ανεξάρτητη και μακρόχρονη εθνική πορεία για τις επαναστάσεις και μάλιστα, στην εποχή του ίντερνετ και των ιστότοπων δικτύωσης εκατομμυρίων ανθρώπων, ανεξαρτήτου εθνικότητας. Μια απλή ματιά στην τρομερή αλληλεπίδραση που είχαν τα κινήματα που ξέσπασαν από την αρχή του χρόνου στον Αραβικό κόσμο και την Ευρώπη, φθάνει για να κονιορτοποιήσει τις στενόμυαλες προσεγγίσεις των σταλινικών.
Φυσικά, στην συντηρητική πατριωτική ματιά του σταλινισμού για μια εθνική πορεία των σοσιαλιστικών επαναστάσεων, δεν υπάρχει καθόλου ο διεθνής υποκειμενικός παράγοντας, δηλαδή μια ενιαία μαζική μαρξιστική Διεθνής όπως η ΚΔ της εποχής του Λένιν και του Τρότσκι, που θα πρέπει παίξει τον πιο αποφασιστικό ρόλο στην ενοποίηση των πιο πρωτοπόρων τμημάτων του διεθνούς προλεταριάτου στον σκοπό της οικοδόμησης του σοσιαλισμού.
Δυστυχώς, το σύνθημα των Ενωμένων Σοσιαλιστικών Πολιτειών της Ευρώπης απουσιάζει σήμερα από τις ηγεσίες της Αριστεράς. Έτσι στα μάτια των εργαζόμενων μόνο οι αστικές πολιτικές δυνάμεις εμφανίζονται να υπερασπίζουν έναν διεθνή κοινωνικό στόχο «ανάπτυξης και ευημερίας», τον δρόμο της καπιταλιστικής πολιτικής ενοποίησης της Ευρώπης, που όμως στην πράξη είναι ο δρόμος της πανευρωπαϊκής στερέωσης της διαρκούς πολιτικής και οικονομικής βαρβαρότητας.
Η ίδια η δημιουργία της καπιταλιστικής ΕΕ αποτελεί παραδοχή ότι ο καπιταλισμός δεν μπορεί να αναπτύσσεται πια μέσα στα εθνικά σύνορα. Πολύ περισσότερο, δεν μπορεί μέσα σε αυτά να οικοδομηθεί ο σοσιαλισμός, που από την ουσία του αποτελεί ένα μεγάλο κοινωνικό άλμα μπροστά. Η σοσιαλιστική επανάσταση σε μια χώρα της Ευρώπης μπορεί να σταθεί μόνο σαν πρώτη πράξη της σοσιαλιστικής επανάστασης σε όλη την Ευρώπη. Στα πλαίσια των Ενωμένων Σοσιαλιστικών Πολιτειών της Ευρώπης, η αυτονομία του κάθε λαού και η ελευθερία του κάθε ανθρώπου θα είναι εξασφαλισμένη. Αυτό θα αποτελούσε το πρώτο γιγάντιο βήμα για τις για τις Ενωμένες Σοσιαλιστικές Πολιτείες του Κόσμου.
