Μεγάλο ενδιαφέρον όμως παρουσιάζει και η άποψη του κειμένου για την κατάσταση του κόμματος : «η σημερινή πραγματικότητα στο κόμμα χαρακτηρίζεται από μειωμένη συμμετοχή των μελών στη ζωή και τη δράση των οργανώσεων –όπως και από σχετικά μικρή συμμετοχή στα κοινωνικά δρώμενα– από τον χαλαρό τρόπο λειτουργίας των πολιτικών κινήσεων και των νομαρχιακών επιτροπών –πράγμα που υποβαθμίζει συχνά την πολιτική συζήτηση–, από ελλείμματα στην αμφίδρομη σχέση μελών–ηγεσίας, και από τον σχετικά υψηλό ηλικιακό μέσο όρο των κομματικών μελών.»
Το πιο εντυπωσιακό στοιχείο που συνοδεύει αυτές τις πολύ γλαφυρές διαπιστώσεις για την κρίση της κομματικής οργάνωσης του ΣΥΝ είναι η εξήγηση που δίνεται γι’ αυτή : «Όλες οι παραπάνω αδυναμίες σχετίζονται στενά με τη γενικότερη κρίση πολιτικής αντιπροσώπευσης που εκδηλώνεται στη χώρα μας, αλλά και στην Ευρώπη γενικότερα, κρίση που επικεντρώνεται συχνά στην αμφισβήτηση της ίδιας της έννοιας της κομματικής ένταξης. Η κρίση και η αμφισβήτηση αυτή έχει πολλές αιτίες. Πηγάζει από τον κυρίαρχο ατομικισμό που προωθείται από όλες τις πλευρές και τη συνακόλουθη απαξίωση της συλλογικής δράσης, πηγάζει από το γεγονός ότι τα μεγάλα ιδιωτικά τηλεοπτικά κανάλια έχουν αναδειχθεί σε «συλλογικό διανοούμενο» νέας μορφής, με πολύ συγκεκριμένες πολιτικές στοχεύσεις κάθε φορά, πηγάζει από το ότι οι «έρευνες της κοινής γνώμης» τείνουν να αντικαταστήσουν την διαπάλη των ιδεών, αποκρύπτοντας συγχρόνως τα πραγματικά προβλήματα, πηγάζει από το ότι η απλή διαχείριση τείνει να εξαφανίσει τη στρατηγική σκέψη και να υποκαταστήσει την πολιτική. Το συνολικό αποτέλεσμα είναι η καταφυγή στο σπίτι, η μείωση του ενδιαφέροντος για τα κοινά, η απροθυμία κοινωνικής δραστηριοποίησης και πολιτικής στράτευσης.». Ατομικισμός, τηλεοπτικά κανάλια, δημοσκοπήσεις να ποιοι φταίνε για την κρίση της οργάνωσης του ΣΥΝ σύμφωνα με την ΚΠΕ…
Αν θα ίσχυε βέβαια αυτή η εξήγηση τότε η κρίση της κομματικής οργάνωσης του ΣΥΝ απλά δεν θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί. Ο ατομικισμός, τα μεγάλα κανάλια και οι εταιρείες δημοσκοπήσεων δεν φαίνεται ότι μπορούν να καταργηθούν με μια απόφαση του 5ου συνεδρίου… Ένα συνέδριο όμως μπορεί να ασχοληθεί με άλλους, με τους αληθινούς, σοβαρούς παράγοντες που αποτελούν την ρίζα του προβλήματος της οργάνωσης του ΣΥΝ σήμερα. Αυτοί οι παράγοντες είναι η πολιτική του κόμματος και η ταξική φυσιογνωμία του ΣΥΝ.
Η άνοδος του ΣΥΝ στις εκλογές, στις δημοσκοπήσεις και ιδιαίτερα στην απήχησή του στη νεολαία, αποτέλεσε την θετική ανταπόκριση ενός τμήματος των εργαζόμενων και της νεολαίας στην αριστερή στροφή που επιχειρήθηκε με αφετηρία το 4ο συνέδριο. Στοιχεία αυτής της αριστερής στροφής ήταν η επαναφορά της επίκλησης του σοσιαλισμού – έστω με αυτό το θολό και απροσδιόριστο περιεχόμενο – στα κείμενα και τις ομιλίες της ηγεσίας, η ανοιχτή πολιτική στήριξη των αγώνων των εργαζόμενων και της νεολαίας, η προσπάθεια οριοθέτησης από τα σενάρια συγκυβέρνησης και συνδιαχείρησης της αστικής εξουσίας, η υπεράσπιση της ενότητας όλων των δυνάμεων της Αριστεράς. Αυτή η αριστερή στροφή σε συνδυασμό με την δεξιά πορεία της ηγεσίας του ΠΑΣΟΚ και την εμμονή της ηγεσίας του ΚΚΕ στις παραδόσεις και τις πολιτικές του σταλινισμού, δημιούργησε αυξημένες λαϊκές προσδοκίες για τον ΣΥΝ.
Δυστυχώς όμως, η ηγεσία του ΣΥΝ με αυτό το κείμενο δείχνει ότι δεν επιθυμεί να συνεχίσει τη στροφή στ’ αριστερά και να παρουσιάσει μια πολιτική πρόταση που θα στοχεύει στην ανατροπή του γέρικου και παρακμασμένου καπιταλιστικού συστήματος. Όπως πολύ σωστά επισήμαναν στο εναλλακτικό τους κείμενο 31 στελέχη του ΣΥΝ «αντί η απόλυτη δικαίωση της «αριστερής στροφής» στις εθνικές και αυτοδιοικητικές εκλογές να μας οδηγήσει σε πιο ριζοσπαστικά και τολμηρά βήματα, το κείμενο πάει πιο πίσω κι από αυτές τις αποφάσεις του 4ουΣυνεδρίου.»
Αντί για ένα τέτοιο ρεφορμιστικό κείμενο, στο συνέδριο θα έπρεπε να προταθεί ένα νέο αριστερό, ριζοσπαστικό πρόγραμμα που θα συνδέει τις καθημερινές διεκδικήσεις της εργατικής τάξης και της νεολαίας με τον αγώνα για το σοσιαλιστικό μετασχηματισμό της κοινωνίας στην Ελλάδα και διεθνώς. Ένα τέτοιο πρόγραμμα θα μπορούσε να εμπνεύσει χιλιάδες αριστερούς αγωνιστές που στρέφονται προς το κόμμα και να τους κάνει να συσπειρωθούν μαζικά σε αυτό. Αυτή η συσπείρωση θα άλλαζε τον ΣΥΝ από την κορφή ως τα νύχια. Θα περιθωριοποιούσε το παλιό κουρασμένο, μικροαστικό στελεχιακό δυναμικό του κόμματος, θα απομόνωνε τους καριερίστες και τους παράγοντες και θα άλλαζε την ίδια την ταξική φυσιογνωμία του ΣΥΝ μεταβάλλοντας τον από ένα κόμμα «όπου κυριαρχούν τα μεσαία μισθωτά ή μη κοινωνικά στρώματα και η εργαζόμενη διανόηση» (άρθρο μέλους της ΠΓ Δημήτρη Στρατούλη στην «Αυγή», Δεκέμβριος 2004) σε ένα κλασσικό εργατικό κόμμα, με φρέσκα στρώματα εργαζόμενων και νεολαίων αγωνιστών.
Πως μπορεί κάποιος να εξηγήσει τη συμφωνία των ηγεσιών και των δύο βασικών τάσεων του ΣΥΝ πάνω στο κείμενο Θέσεων; Για να απαντήσουμε σε αυτό το ερώτημα πρέπει να σταθούμε στην ουσία της έννοιας του ρεφορμισμού. Οι ηγεσίες και των δύο πτερύγων του κόμματος είναι ρεφορμιστικές. Καμία δηλαδή, δεν υπερασπίζει μια επαναστατική, σοσιαλιστική προοπτική για την κοινωνία. Πιστεύουν και οι δύο ότι ο δρόμος για την κοινωνική πρόοδο περνάει μέσα από την αστική δημοκρατία και τους θεσμούς της, μέσα από σταδιακές μεταρρυθμίσεις που κάποτε θα οδηγήσουν σε μια άλλη, πιο δίκαιη κοινωνία. Οι διαφορές μεταξύ τους είναι σε τελική ανάλυση μόνο ποσοτικές.
Οι ηγέτες του Αριστερού Ρεύματος παρότι επικαλούνται τη δύναμη των κινημάτων, δεν πιστεύουν στη δημιουργική επαναστατική δύναμη των ίδιων των μαζών, την θεωρούν πηγή «παρεκκλίσεων» από τη «δημοκρατία και την ελευθερία». Δεν πιστεύουν στην ανάγκη οι εργαζόμενοι να συντρίψουν με τη δική τους επαναστατική δράση τον καταπιεστικό αστικό κρατικό μηχανισμό και να πρωτοστατήσουν ενεργά στην εφαρμογή ενός προγράμματος για την ανατροπή του καπιταλισμού. Όλη τους η προσοχή στρέφεται λοιπόν μοιραία, σε μια μελλοντική αριστερή κυβέρνηση, ειρηνικών και σταδιακών φιλολαϊκών μεταρρυθμίσεων, που θα κάνει μέσα από τη νόμιμη, αστική δηλαδή οδό, πράξη την κοινωνική πρόοδο.
Από την άλλη πλευρά, οι «Ανανεωτικοί» υποστηρίζουν ανοιχτά αυτό που οι ηγέτες του Αριστερού Ρεύματος φοβούνται να πουν : το κίνημα των εργαζόμενων και τις νεολαίας δεν έχει καμία αξία, πρέπει απλά να περιοριστεί στο ρόλο του υποστηρικτή και του ψηφοφόρου μιας προοδευτικής κυβέρνησης, που θα κάνει τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις μέσα στον καπιταλισμό. Όσο για την υπόθεση του σχηματισμού μιας τέτοιας κυβέρνησης έχουν από τώρα μια πλήρη απάντηση : επενδύουν ανοιχτά στον σίγουρο ρόλο που μπορούν να διαδραματίσουν οι συμφωνίες κορυφής ανάμεσα σε όλο το φάσμα των ρεφορμιστών ηγετών, αλλά και με τους «φωτισμένους», «προοδευτικούς» αστούς.
Και για τα δύο είδη ρεφορμιστών, αριστερούς και δεξιούς, επιφυλάσσεται πάντα η ίδια μοίρα όπως έχει δείξει το πλούσιο παρελθόν της συμμετοχής των ρεφορμιστών σε αστικές κυβερνήσεις κι όπως μας το ξανάδειξε το παράδειγμα της συμμετοχής της Κομμουνιστικής Επανίδρυσης στην κυβέρνηση Πρόντι στην Ιταλία. Οι αστοί θα τους χρησιμοποιήσουν για να περάσουν ευκολότερα την πολιτική τους με το αυξημένο κύρος που έχουν στους εργάτες. Κι ενώ οι ρεφορμιστές θα διαπιστώνουν ότι «τα μεγάλα αφεντικά» δεν είναι διατεθειμένα να ανεχθούν καμία φιλολαϊκή μεταρρύθμιση, μετά από δεκάδες υποχωρήσεις και συμβιβασμούς, θα πεταχτούν από τις κυβερνήσεις αυτές σαν στυμμένες λεμονόκουπες.
Να λοιπόν γιατί η άνοδος της απήχησης του κόμματος τείνει να αμβλύνει τις διαφορές ανάμεσα στις 2 ρεφορμιστικές πτέρυγες στην ηγεσία του κόμματος. Οι ηγέτες και των 2 βασικών πτερύγων αρχίζουν να «οσφραίνονται» τη δυνατότητα συμμετοχής σε κυβερνήσεις συνεργασίας. Αρχίζουν να αισθάνονται «χρήσιμοι» στην αστική τάξη εξαιτίας της αυξανόμενης απήχησής του ΣΥΝ και της παράλληλης κρίσης των ηγεσιών Ν.Δ και ΠΑΣΟΚ στις οποίες στηρίζονταν μέχρι τώρα η αστική τάξη. Κολακεύονται από την ξαφνική προβολή και τις φιλοφρονήσεις της αστικής τάξης, αρχίζουν να φαντάζονται τους εαυτούς τους σε υπουργεία και στον κρατικό μηχανισμό. Έτσι ετοιμάζονται να φορέσουν τα «καλά τους», να διαβεβαιώσουν την αστική τάξη ότι θα είναι «μετριοπαθείς», ότι θα είναι «υπεύθυνοι», ότι θα πολιτευθούν ειρηνικά και «ομαλά».
Όσο λοιπόν η ώρα της συμμετοχής στην αστική εξουσία θα φαίνεται ότι πλησιάζει, τόσο περισσότερο οι διαφορές ανάμεσα στις ηγεσίες των δυο ρεφορμιστικών πτερύγων του κόμματος θα τείνουν να εξαλείφονται. Η ηγεσία του Αριστερού Ρεύματος έχει ανάγκη να διατηρήσει την ενότητα με τη δεξιά πτέρυγα γιατί μια διάσπαση φοβάται ότι θα αποδυναμώσει την κοινοβουλευτική της παρουσία και θα απομακρύνει τη συμμετοχή της σε ένα αστικό κυβερνητικό σχήμα. Η ηγεσία των «Ανανεωτικών» έχει ανάγκη με κάθε τίμημα τη συμμετοχή της στην ηγεσία του κόμματος, ως διαπραγματευτικό χαρτί για τη δικής της μελλοντική παρουσία σε ένα τέτοιο σχήμα. Αυτή είναι και η πραγματική βάση της πολιτικής συμφωνίας των ηγεσιών των δύο βασικών πτερύγων του κόμματος.
Η χαρακτηριστικότερη περίπτωση για αυτόν τον κοινά αναπτυσσόμενο κυβερνητικό προσανατολισμό είναι ο ίδιος ο Αλέξης Τσίπρας, ο επικρατέστερος υποψήφιος για την προεδρία του κόμματος. Όπως χαρακτηριστικά ανέφερε ο σύντροφος Τσίπρας στην πρόσφατη συνέντευξή του στο «Έθνος» στις 26/1 «..Η Αριστερά ενισχύεται. Αν αυτή η τάση συνεχιστεί, προφανώς ο δικομματισμός θα χρειαστεί να αντικατασταθεί με κάτι άλλο. Σε αυτό το ενδεχόμενο εμείς δεν μπορούμε να σφυρίζουμε αδιάφορα, ούτε να το ξορκίζουμε φοβούμενοι να αντιμετωπίσουμε ευθύνες. ….» (ο τονισμός δικός μας).
Είναι ξεκάθαρο ότι ο Αλέξης Τσίπρας μιλάει για τις ευθύνες της συμμετοχής σε μια κυβέρνηση. Σαν αποτέλεσμα αυτών των απόψεων, καθόλου τυχαία, φαίνεται την υποψηφιότητα Τσίπρα να υποστηρίζει κι ένα τμήμα υποστηρικτών της πτέρυγας των «ανανεωτικών».
Παρά τις επικοινωνιακές τακτικές, η υποψηφιότητα Τσίπρα δεν φέρνει κάτι καινούριο πολιτικά στο κόμμα και γενικότερα την πολιτική της Αριστεράς. Οι θέσεις του, πλήρως ταυτισμένες με αυτές του κειμένου Θέσεων, εξαντλούνται σε ένα γενικόλογο αντι-νεοφιλελευθερισμό. Η ρητορική του είναι η κλασσική αόριστη, βερμπαλιστική ρητορική του αριστερού ρεφορμισμού.
Πάνω του όμως επενδύονται πολλές και διαφορετικές προσδοκίες. Οι εργαζόμενοι και οι νεολαίοι που στρέφονται προς το ΣΥΝ ελπίζουν ότι ένας νεαρός αριστερός ηγέτης μπορεί να αφουγκραστεί καλύτερα τις ανάγκες τους και να τις εκφράσει πιο μαχητικά από την παλιά γενιά ηγετών της Αριστεράς. Η ηγεσία του ΣΥΝ πιστεύει ότι με τον «άφθαρτο» Τσίπρα μπορεί να πολλαπλασιαστούν οι κοινοβουλευτικές της έδρες και να έρθει πιο κοντά η συμμετοχή στην αστική εξουσία. Τέλος η αστική τάξη, προβάλλοντας ιδιαίτερα τον Τσίπρα μέσα από τα ΜΜΕ δελεάζει έναν μελλοντικό αριστερό ηγέτη, που μπορεί να φανεί χρήσιμος στο μέλλον για την διάσωση της σταθερότητας του πολιτικού της συστήματος.
Το σίγουρο είναι ότι ο Αλέξης Τσίπρας δεν μπορεί να ικανοποιήσει και τα τρία είδη προσδοκιών. Το πιθανότερο είναι η «υπεύθυνη» ρεφορμιστική του ρητορική και η υπεράσπιση αδιεξόδων θέσεων όπως αυτές του κειμένου Θέσεων της ΚΠΕ, να τον οδηγήσουν αργά ή γρήγορα, όμηρο στην αγκαλιά της αστικής τάξης και των κυβερνητικών της σεναρίων, απογοητεύοντας την αριστερή βάση του ΣΥΝ και θέτοντας την συνοχή του κόμματος σε αμφισβήτηση.
Ο Φώτης Κουβέλης είναι ένας αυθεντικός υποψήφιος της δεξιάς πτέρυγας. «Σημαία» του Κουβέλη είναι, όπως ο ίδιος δήλωσε στο κανάλι της ΝΕΤ στις 6/2 «η μεταρρύθμιση και η υπεύθυνη τοποθέτηση απέναντι σε όλα τα μεγάλα κοινωνικά ζητήματα», θέσεις που παραπέμπουν ευθέως στην προοπτική υλοποίησης των σεναρίων της Ιταλικής Κεντροαριστεράς.
Η υποψηφιότητα Κουβέλη παρότι ήταν εξαρχής δεδομένο ότι δεν θα έχει τύχη απέναντι σε αυτή του νεαρού του αντιπάλου, υποβλήθηκε για να κρατηθεί συσπειρωμένο το κομματικό δυναμικό της δεξιάς πτέρυγας και να περιοριστούν όσο το δυνατό οι διαφαινόμενες σημαντικές απώλειες των «ανανεωτικών» προς την υποψηφιότητα Τσίπρα.
Η επαναφορά στο προσκήνιο της προοπτικής συμμετοχής του ΣΥΝ σε μια κυβέρνηση διαχείρισης του καπιταλισμού θα φέρει ένα νέο ρεύμα αμφισβήτησης της ηγεσίας από τ’ αριστερά. Ήδη το εναλλακτικό κείμενο των 31 στελεχών αντανακλά τη διάθεση που αναπτύσσεται σε ένα τμήμα αγωνιστών του κόμματος να κινηθούν προς ξεκάθαρες αριστερές πολιτικές ενάντια στον καπιταλισμό. Σε αυτές τις συνθήκες το πιο επείγον καθήκον των αγωνιστών του ΣΥΝ είναι το χτίσιμο της μόνης τάσης που δεν υπάρχει στο κόμμα, μιας μαζικής μαρξιστικής Τάσης .
Μια μαρξιστική Τάση στηριγμένη στην εργατική βάση και στην νεολαία του ΣΥΝ θα πρέπει να παλέψει για την υιοθέτηση από το κόμμα ενός σοσιαλιστικού προγράμματος και να επιδιώξει την πραγματική ενότητα της Αριστεράς με κεντρικό άξονα την ενότητα ΣΥΝ – ΚΚΕ και με πολιτικό στόχο την άνοδο στην εξουσία μιας εργατικής σοσιαλιστικής κυβέρνησης που θα στηρίζεται στα δημοκρατικά όργανα του εργατικού κινήματος, των φτωχών λαϊκών στρωμάτων και της πρωτοπόρας νεολαίας. Κάθε άλλη, τάχα ρεαλιστική και «υπεύθυνη», «εναλλακτική» λύση, μπορεί να αποτελέσει σωτήρια λύση για το κεφάλαιο και τη σταθεροποίηση του πολιτικού του συστήματος, ποτέ όμως δεν θα αποτελέσει λύση για τους εργαζόμενους και τη νεολαία.
