Εργατικός έλεγχος : τι σημαίνει και πώς διαστρεβλώνεται
Σε μια εποχή που τα καπιταλιστικά αφεντικά χρησιμοποιούν την κρίση του συστήματός τους και την προοπτική των χρεοκοπιών σαν μέσο για να εκβιάσουν την εργατική τάξη και ολόκληρη την κοινωνία, ο εργατικός έλεγχος είναι ένα ζήτημα αποφασιστικής σημασίας. Οι εργαζόμενοι πρέπει να διεκδικήσουν το δικαίωμα να μάθουν την πραγματική κατάσταση ολόκληρης της ελληνικής οικονομίας, ξεκινώντας από την μεμονωμένη επιχείρηση, περνώντας στο σύνολο του επιχειρηματικού ομίλου και μετά σε ολόκληρο τον κλάδο της επιχείρησής τους.
Για να αποκτήσουμε μια όσο το δυνατό πληρέστερη εικόνα, οι πρώτες που πρέπει να απαιτήσουμε να μπουν κάτω από το άγρυπνο μάτι του εργατικού ελέγχου είναι οι τράπεζες και οι μεγάλες επιχειρήσεις. Όπως επανειλημμένα έχει αποδειχθεί κανένας μηχανισμός του αστικού κράτους δεν μπορεί με διάφανο και ακριβή τρόπο να ξεσκεπάσει τις σκάνδαλα και τις απάτες των τραπεζών και των τραστ και να παρουσιάσει μπροστά σ’ ολόκληρη την κοινωνία την τεράστια σπατάλη ανθρώπινης εργασίας πάνω στην οποία θεμελιώνεται ο καπιταλισμός. Μόνο οι εκλεγμένες επιτροπές κατά επιχείρηση μπορούν να εγγυηθούν έναν πραγματικό έλεγχο, με τη βοήθεια αφοσιωμένων στο λαό ειδικευμένων και επιστημόνων (λογιστών, μηχανικών κ.λ.π).
Οι επιτροπές αυτές θα είναι όργανα που θα δημιουργηθούν από την ίδια τη ζωντανή ταξική πάλη. Το πρόπλασμά τους θα αποτελέσουν οι εκλεγμένες εργοστασιακές επιτροπές στα εργοστάσια και τις επιχειρήσεις που θα καταλαμβάνουν οι εργάτες για να προασπίσουν τη ζωή και τη δουλειά τους από τις απολύσεις και τα «λουκέτα». Πρέπει να ελέγχουν όλα τα αποφασιστικά επίπεδα λειτουργίας των επιχειρήσεων όπως οι προμήθειες υλικών και πρώτων υλών, οι διαχείριση των χρημάτων (Δάνεια – Επενδύσεις – Κέρδη), η επεξεργασία των προϊόντων (Σχεδιασμός – Παραγωγή) και η διάθεσή του για την αποφυγή υπερτιμολογήσεων και υποτιμολογήσεων.
Για να είναι αποτελεσματική η δουλειά τους οι επιτροπές εργατικού ελέγχου πρέπει να είναι ανακλητές και να επεκτείνονται από την μεμονωμένη επιχείρηση σε ολόκληρο τον κλάδο και σε εθνικό επίπεδο. Έτσι οι επιτροπές των διαφόρων μεμονωμένων επιχειρήσεων, θα πρέπει να εκλέξουν σε συνδιασκέψεις επιτροπές ομίλων, κλάδων και τέλος μια πανεθνική επιτροπή εργατικού ελέγχου.
Ο εργατικός έλεγχος δεν μπορεί από τη φύση του να περιοριστεί μέσα στα όρια του καπιταλισμού. Στο βαθμό που εξαπλώνεται σε όλη την οικονομία γίνεται το πιο πολύτιμο μέσο εκπαίδευσης των εργαζόμενων για το πώς μπορεί να διοικηθεί μια σχεδιασμένη, κοινωνικοποιημένη οικονομία. Φυσικά αναγκαίος όρος για τον εργατικό έλεγχο είναι η κατάργηση του «εμπορικού μυστικού» και του «τραπεζικού απορρήτου», θεσμών μέσω των οποίων οι καπιταλιστές κρύβουν τις απάτες και την απληστία τους, όχι από τους ανταγωνιστές τους, αλλά από το λαό.
Πώς όμως τίθεται ο εργατικός έλεγχος μέσα στο κείμενο των 15 σημείων; Δυστυχώς πολύ αφηρημένα, μέσα σε περιορισμένη κλίμακα, διαστρεβλωμένα και εντελώς ασύνδετα με την προοπτική μιας σοσιαλιστικά σχεδιασμένης οικονομίας. Αναφερθήκαμε ήδη στον απροσδιόριστο τρόπο με τον οποίο στο σημείο 7 περί ακρίβειας προτείνεται «εργατικός και λαϊκός» έλεγχος στις πηγές διαμόρφωσης του κόστους και των τιμών, χωρίς να εξηγείται τι σημαίνει συγκεκριμένα «εργατικός» και τι «λαϊκός» έλεγχος. Στο σημείο 6 που γίνεται λόγος για την «Μεταρρύθμιση του φορολογικού συστήματος» προτείνεται για την πάταξη της φοροδιαφυγής η «Αξιοποίηση των εργαζομένων και των αντιπροσωπευτικών τους οργάνων σε κάθε επιχείρηση». Δεν διαπιστώνεται δηλαδή η ανάγκη για ειδικά δημοκρατικά όργανα εργατικού ελέγχου, ενώ η «αξιοποίηση» των υπαρχόντων «αντιπροσωπευτικών οργάνων» των εργαζόμενων δεν εξηγείται τι συγκεκριμένα θα σημαίνει. Ιδιαίτερα πάνω σε αυτό το ζήτημα της πάταξης της φοροδιαφυγής κανένα σοβαρό βήμα δεν μπορεί να γίνει χωρίς την επιβολή ενός γνήσιου εργατικού ελέγχου.
Στο σημείο 3 γίνεται λόγος για «Ριζική αναμόρφωση, πλήρης διαφάνεια και λαϊκό έλεγχο στο σύστημα ανάθεσης – εκτέλεσης μεγάλων έργων και στις πολιτικές γης» και για «Διαχειριστικό έλεγχο με τη συμμετοχή των εργαζομένων σε όσες επιχειρήσεις απολύουν, φοροδιαφεύγουν ή καταχρώνται κρατικές επιδοτήσεις». Απαντώντας στον απροσδιόριστο όρο του «Λαϊκού ελέγχου» πρέπει να πούμε ότι η μοναδική ρεαλιστική μορφή που μπορεί να πάρει ο έλεγχος των χιλιάδων μεγάλων και μεσαίων επιχειρήσεων για λογαριασμό του λαού είναι ο εργατικός έλεγχος, δηλαδή ο έλεγχος από τους εργαζόμενους της ίδιας της επιχείρησης, οι οποίοι ξέρουν τις ιδιαιτερότητες της παραγωγής και εμπορίας της επιχείρησης που εργάζονται. Τέλος, η πρόταση για διαχειριστικό έλεγχο μόνο σε επιχειρήσεις που προχωρούν σε απολύσεις και ενέχονται σε σκάνδαλα, παραπέμπει σε μια λογική χρησιμοποίησης του εργατικού ελέγχου ως ποινή για τα πιο εξαχρειωμένα τμήματα των καπιταλιστών, ενώ ο εργατικός έλεγχος πρέπει να αντιμετωπίζεται ως δικαίωμα και υποχρέωση των ίδιων των εργαζόμενων για να μπει τέλος στην άπληστη, σπάταλη και παράλογη διαχείριση των παραγωγικών δυνάμεων της κοινωνίας.
Η εφαρμογή ενός γνήσιου και δημοκρατικού εργατικού ελέγχου θα μπορούσε να έχει ευεργετικές επιπτώσεις στην οικονομία αποκαλύπτοντας τον παρασιτικό ρόλο των καπιταλιστών και θέτοντας τα θεμέλια για τον σχεδιασμό της οικονομίας από τους ίδιους του εργαζόμενους. Μια απλή αντιπαραβολή του δημιουργικού, επαναστατικού ρόλου που θα μπορούσε να παίξει η εγκαθίδρυση ενός πραγματικού εργατικού ελέγχου με την κακομεταχείριση που υφίσταται ο εργατικός έλεγχος από τα «15 σημεία», μας οδηγεί έμπρακτα στο συμπέρασμα ότι το «αντινεοφιλελεύθερο πλαίσιο άσκησης της οικονομικής πολιτικής» δεν έχει στα βασικά του χαρακτηριστικά τίποτα κοινό με μια αληθινή σοσιαλιστική πολιτική και τον στόχο του σοσιαλιστικού μετασχηματισμού της κοινωνίας. Για άλλη μια φορά οι ανέξοδοι όρκοι στον «στρατηγικό στόχο» διαψεύδονται και μένουν εκτεθειμένοι.
